Home Typy budowy Sheldona (endomorfia, mezomorfia, ektomorfia)

Somatotypy - typologia Sheldona

Amerykański uczony Sheldon stworzył typologię, zakładającą  że w każdym osobniku występują w rożnym nasileniu trzy typy budowy. Można więc każdego przypisać do pewnego typu budowy, na który składają się teoretycznie różne komponenty np. w dolnych partiach mezomorficzne, w górnych endomorficzne itd. Nie ma więc trzech typów ludzkich, lecz ciągłość rozkładu typów ludzkich o różnej budowie. Oczywiście trzy główne, skrajne kombinacje też występują i są opisane poniżej.

Somatotyp lub typ sylwetki każdego osobnika jest określony kodem trzech cyfr, od 1 do 7 (początkowych pełnych, później również połówek) który określa poziom nasilenia w przypadku pierwszej endomorfii, drugiej mezomorfii i trzeciej ektomorfii. Co ciekawe skale są wspólne dla mężczyzn i kobiet. U mężczyzn endomorficznych jest sporo elementów kobiecych w budowie, zaś u kobiet mezomorficznych męskich.

Można użyć do prostej metrycznej oceny somatotypu (na podstawie wzrostu i wagi) tzw. wskaźnika smukłości.

Kryteria wizualnej oceny somatotypu w typologii Sheldona:


typ endormoficzny: 7-1-1

Miękkość i okrągłość kształtów, dominacja otłuszczenia i układu trawiennego, dobra zdolność do odkładania tłuszczu, przewaga wielkości tułowia nad kończynami. Dominacja tkanek endodermalnych z okresu zarodkowego.

Głowa i szyja:

  • Głowa widziana od przodu duża i okrągła, rzeźba kości słaba
  • Policzki otłuszczone; miękkie, zaokrąglone rysy twarzy
  • nos często krótki, zadarty z zaokrąglonym końcem
  • grube wargi
  • Kąt bródki widziany z boku tępy
  • Łagodny kontur cylindrycznej szyi, często szyja krótka
  • Obszar obojczyków miękki, otłuszczony
  • Przekrój poprzeczny szyi równy przednio-tylnemu

Plecy:

  • Plecy gładkie bez zaznaczonych mięśni
  • Plecy szerokie, w formie słabego trapezu, niekiedy odwróconego

Klatka piersiowa:

  • Klatka piersiowa widziana z boku, głęboka, o usta­wieniu wdechowym
  • Dolna szerokość klatki pier­siowej przewyższa górną
  • W profilu przednim tułowia dominuje brzuch
  • Szeroki, słabo widoczny kąt międzyżebrowy
  • Krótka klatka piersiowa

Barki, ramiona, ręce:

  • Barki kwadratowe i wysokie, otłuszczone
  • Ręce krótkie, brak zarysu kości, słaba rzeźba mięśni
  • Masywne i grube ramiona, mniej przedramiona
  • Obłe zwężające się przedra­miona
  • Zaokrąglone, drobne nad­garstków
  • Pulchne, lecz drobnokościste dłonie, krótkie palce

Brzuszna część tułowia:

  • Talia szeroka, położona wysoko, sła­bo zaznaczona
  • Duży brzuch, przekrój przednio-tylny dominuje nad poprzecznym, niekie­dy brak wcięcia talii
  • Brzuch uwypuklony, brak zarysu mięśni
  • Fałdy tłuszczowe na brzu­chu, niekiedy zwisające
  • Szeroka miednica z dużymi poduszkami tłuszczowymi z boku bioder
  • U dorosłych (rzadziej u dzieci brak krzywizny lędźwiowej (lordozy)
  • Duże, zaokrąglone pośladki i zanikające fałdy poślad­kowe

Kończyny dolne:

  • Dominuje udo, kończyny dolne krótkie względem tułowia
  • Udo duże i miękkie
  • Przy złączonych piętach uda się stykają
  • Lekkie zarysy kości
  • Uwypuklone zewnętrzne krzy­wizny łydki
  • Kości goleni drobne i okrągłe
  • Otłuszczone stopy o drob­nych kościach, kostka mała i zaokrąglona,  krótkie pal­ce

typ mezomoficzny: 1-7-1

Budowa atletyczna, tęgość szkieletu i silne umięśnienie. Mocno związane stawy, zwłaszcza dolnych części kończyn. Skóra gruba na skutek podkładu tkanki łącznej. Dominacja tkanek mezodermalnych z okresu zarodkowego.

Głowa i szyja:

  • Głowa i twarz masywne i umięśnione, kwadratowa lub podłużna,
  • Twarz duża; masywne kości jarzmowe, „grube” rysy twarzy
  • Nos duży, szeroki o różnej długości
  • Usta duże
  • Ostry kąt bródki, podbródek mocny, kwadratowy, tak jak cała żuchwa
  • Masywna, umięśniona szyja piramidalna lub trapezoidalna
  • Ciężkie, grube obojczyki
  • Przekrój poprzeczny szyi większy od przednio-tylnego

Plecy:

  • Plecy o silnej rzeźbie mięśni
  • Plecy wyraźnie szerokie, o formie odwróconego trapezu (szerokie barki)
  • Kręgosłup esowaty

Klatka piersiowa:

  • Umięśniona i głęboka klatka piersiowa
  • Dolna szerokość w przybli­żeniu równa górnej
  • Klatka piersiowa dominuje nad płaskim mięśniem brzucha
  • Grube, mocno umięśnione żebra o średnim kącie
  • Długa klatka piersiowa pier­siowa w porównaniu do brzucha

Barki, ramiona i ręce:

  • Szerokie barki, umięśnione i często spadziste
  • Silnie uwypuklone mię­śnie: naramienny, dwugło­wy i trójgłowy ramienia
  • Przedramię prawie tak grube jak ramię
  • Wyraźnie zaznaczone żyły na rękach
  • Masywne, kościste nadgar­stki
  • Masywne, silne umięśnione, kwadratowe dłonie

Brzuszna część tułowia:

  • Niska, wyraźna, umięśniona talia o zróż­nicowanej szerokości
  • Zwarty brzuch, często o wyraźnie zaznaczonych mięśniach, dominuje przekrój przednio-tylny
  • Zaczynająca się nisko, wyraźna lordoza lędźwiowa
  • Masywne mięśnie miednicy
  • Umięśnione pośladki, z bo­ku wklęsłe, o wyraźnych fałdach pośladkowych
  • Wyraźne linie pachwinowe

Kończyny dolne i stopy:

  • Harmonia rozwoju całej kończyny dolnej, wy­miar poprzeczny większy od przednio-tylnego
  • Masywne kości i stawy
  • Udo silnie umięśnione
  • Uwypuklone boczne powierz­chnie umięśnionych ud
  • Wydatny mięsień brzuchaty łydki
  • Grube kostki goleni
  • Duże, kościste stopy, uwy­datnione stawy palców

typ ektormoficzny: 1-1-7

Przewaga smukłości i delikatności budowy. Duża powierzchnia ciała w stosunku do masy, jak również dość duże mózgowie i rozwinięty centralny układ nerwowy. Dominacja tkanek ektodermalnych z okresu zarodkowego.

Głowa i szyja:

  • Głowa o skąpej podściółce tłuszczowej, mało mięśni
  • Twarz raczej mała smukła,o delikatnych kościach; delikatne rysy twarzy
  • Delikatna budowa nosa i ust
  • Ostry kąt bródki, delikatna budowa żuchwy i podbródka, który może być też spiczasty
  • Długa, smukła szyja, pochyła część przednia
  • Obojczyki o słabej budowie, lecz ostro zarysowane
  • Przekrój poprzeczny równy przednio-tylnemu

Plecy:

  • Plecy kościste, słabo umięśnione, często wystające łopatki
  • Plecy wąskie o zróżnicowanym kształcie

Klatka piersiowa:

  • Płytka i spłaszczona, nieumięśniona klatka piersiowa
  • Dolna szerokość klatki pier­siowej zazwyczaj mniejsza od górnej
  • Klatka piersiowa dominuje nad lekko wklęsłym brzuchem lub jest lekko zaklęśnięta
  • Ogólnie tułów krótki, lecz klatka piersiowa długa do średniej
  • Żebra zarysowane poprzez skórę, ostry kąt międzyże­browy
  • Okolica przepony prosta

Barki, ramiona i ręce:

  • Wąskie barki, kościste i spi­czaste, często wychylone ku przodowi
  • Kończyny górne długie, szczególnie w przedramionach
  • Słabo umięśnione kończyny, o smukłych, żylastych mięśniach
  • Kości wydłużone i cienkie, szczególnie przedramion
  • Delikatne, kościste nad­garstki
  • Cienkokościste, wąskie dłonie, smukłe palce, niekiedy o uwypuklonych stawach

Brzuszna część tułowia:

  • Wąska talia o słabym umię­śnieniu
  • Mały, nieumięśniony brzuch, niekiedy z wypu­kłością
  • Skąpa tkanka tłuszczowa lub jej brak
  • Wąska i plaska miednica
  • Wystający kolec biodrowy przedni, górny
  • Zaczynająca się wysoko lordoza lędźwiowa
  • Szczupłe, płaskie, słabo umięśnione pośladki

Kończyny dolne i stopy:

  • Długie golenie, kończyny dolne długie względem tułowia
  • Smukłe, słabo umięśnione udo
  • Przy złączonych stopach między udami szpara
  • Kości smukłe, małe stawy, niekiedy poszerzone sta­wy kolanowe
  • Szczupłe, słabo umięśnione „żylaste” łydki u dorosłych
  • Wąskie, szczupłe kostki
  • Długie, smukłe stopy, nie­kiedy uwydatnione stawy placów

Jednakże system Sheldona był krytykowany za słabe odwzorowanie typów budowy ludności pozaeuropejskiej. Brakowało stopni dla skrajnych ektomorfików wśród Nilotów, czy skrajnych moezomorfików wśród niektórych Melanezyjczyków. Sheldon zakładał też że somatotyp jest niezmienny i nawet głodzony endomorfik nie stanie się ektomorfikiem, jego komórki tłuszczowe ulegną tylko zmniejszeniu ale ich liczba się nie zmieni.


BIBLIOGRAFIA:

  1. red. Charzewski J., Zarys antropologii dla studiujących wychowanie fizyczne, 1986
  2. Hooton E., Up from the Ape, 1946
  3. Malinowski A., Bożiłow W., Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy, 1997 - Uwagi: w opisie tej typologii (podana za Wolańskim, wiec to nie wina autorów) było tu mnóstwo błędów w tłumaczeniu i parę oczywistych pomyłek w porównaniu z opisem Hootona, wygląda zresztą na nieudolnie przepisany od niego (ze słownikiem kieszonkowym w ręku). Ale parę zmian zostawiłem.

 

Przykład 1. Hooton E., Up from the Ape, 1946

Endomorfik prawie skrajny (endo- 7, mezo- 2, ektomorfia 1)

Endomorfik

Przykład 2. Hooton E., Up from the Ape, 1946

Mezomorfik skrajny (endo- 1, mezo- 7, ektomorfia 1)

Mezoomorfik

 

Przykład 3. Hooton E., Up from the Ape, 1946

Ektomorfik ale nie zupełnie skrajny (1,5 endo-, 2,5 mezo-, 6,5 ektomorfia)

Ektomorfik

Przykład 4. Hooton E., Up from the Ape, 1946

Jeden z możliwych typów pośrednich (endomorfia 3, równowaga mezo- i ektomorfii 44)

medium

 

Przykłąd 5. Martin R., Saller K., Lehrbuch der Anthropologie, IV, 1962

Kobiece przykłady ektomorfii, mezomorfii i endomorfii

Kobiece przykłady ektomorfii, mezomorfii i endomorfii

Przykład 6. Hooton E., Up from the Ape, 1946

Pierwszy przykład - przewaga cech męskich w budowie (przewaga mezomorfii)

drugi przykład - przewaga cech kobiecych w budowie (przewaga endomorfii)

gynandromorfia

 

Przykład 7. red. Charzewski J., Zarys antropologii dla studiujących wychowanie fizyczne, 1986

Somatotypy Sheldona

typy budowy Sheldona

 

Przykład 8. Malinowski A., Antropologia fizyczna, 1980

Kolejny przykład somatotypów Shledona

sheldon-typy-sylwetki