Nie należy ich mylić z właściwymi rasami i typami antropologicznymi. Są to pewne wzorce budowy ciała i głowy / twarzy, mogące występować niezależnie na różnych kontynentach i powiązane, przynajmniej w części raczej z podobnymi warunkami klimatyczno-geograficznymi. Dodatkowo jako drugi wymiar, Lundman podkreślał ich podobieństwo do poszczególnych etapów rozwoju ontogenetycznego człowieka. Niektóre typy konstytucyjne mają bowiem proporcje dziecięce, inne jak u osobników młodocianych itp.
Typy budowy Lundman opisał pod kątem mężczyzn. Uważał że tradycyjne somatotypy (np. ektomorficzny, mezomorficzny, endomorficzny) zostały stworzone na bazie ludności Europy zachodniej i środkowej i niezbyt przystają do specyfiki budowy np. Buszmenów, Nilotów, Pigmejów czy Eskimos
Tłumaczenia części nazw na polski za "Zarys antropologii" [1962].
Typy protomorficzne (prymitywne).
Ogólna charakterystyka
głowa / czaszka:
- czaszka długa i niska
- u mężczyzn często lofokefalia
- czoło niskie, wąskie i mocno pochyłe
- bardzo duże łuki nadoczodołowe
twarz:
- szeroka, krótka
- duże łuki jarzmowe
nos:
- krótki, szeroki, mięsisty
- nasada nosa niska i dość wąska
oczy:
- położone często blisko siebie
usta:
górna szczęka i żuchwa:
podbródek:
- krótki, szeroki, słabo zaznaczony
Występowanie:
Pewne cechy spotyka się u Ajnów, rasy wołżańskiej, w znacznie słabszej formie u rasy kampidzkiej z Ameryki Południowej i rasy paleo-europeidalnej.
Typ tropikalno-protomorficzny (tropik-protomorph)
Wszystkie powyższe cechy oraz:
budowa:
- lekka i smukła (leptosomiczna) - wskaźnik BMI 1.9-2.0; waga niska
- długie ręce i w porównaniu z tułowiem mniej lub bardziej długie nogi
głowa / czaszka:
- często mała pojemność czaszki
twarz i szczęki:
usta:
- wargi średnio grube i niezbyt wywinięte
Występowanie:
Australia, niektóre weddoidalne plemiona Indii.
Typ polarno-protomorficzny (polar-protomorph)
budowa:
- wzrost - niski bądź średni (do 160 cm)
- bardzo krępa - wskaźnik BMI 2.4
- grube kości, silne umięśnienie i obfita podściółka tłuszczowa
głowa / czaszka:
- długa i szeroka - wskaźnik główny dolicho- do mezocefalicznego
- duża pojemność czaszki
- często dość duże łuki nadoczodołowe
twarz:
nos:
- długi i wąski
- grzbiet przypłaszczony
- bardzo wąski otwór nosowy czaszki
żuchwa / usta:
- wysoka i masywna
- podbródek szeroki ale niezbyt wydatny
- usta szerokie, wargi średnio grube
skóra:
Występowanie:
Arktyczne ludy mongoloidalne (Eskimosi, Czukczowie itp.).
Typy progresywne lub prokopomorficzne
Typ dojrzały (matur)
Nazywany tez przez Lundmana dynaromorficznym (dinariomorhe).
budowa:
- wzrost - wysoki lub bardzo wysoki
- masywna, atletyczna - wskaźnik BMI 2.4-2.5 (niekiedy wręcz akromegaliczna)
- grube kości, silne umięśnienie
głowa / czaszka
- przeważnie krótka i wysoka
twarz:
- długa, średnio szeroka
- o wyrazistych rysach
nos:
- długi i wąski
- bardzo wydatny
- często lekko wypukły / garbaty profil
żuchwa / usta:
- podbródek wystający, masywny
- wargi cienkie
Występowanie:
Głównie rasa taurydzka (Bałkany, Kaukaz). Zbliżone formy spotyka się u Indian północnoamerykańskich (Sylwidzi , Arizonidzi) i południowoamerykańskich (Patagonidzi).
Zbliżone formy spotyka się u Polinezydów ale również o cechach borealnych, szczególnie tych zamieszkujących w chłodniejszym klimacie (Nowa Zelandia). BMI powyżej 2.5.
Typ efebomorficzny (juvenil)
budowa:
- wzrost wysoki lub średni
- zbliżona do proporcji u europejskich nastolatków 18-19 letnich, smukła (BMI 2.0)
- długie nogi w stosunku do tułowia
głowa / czaszka:
- czaszka o słabej rzeźbie i delikatnej budowie
- raczej długa
- łuki nadoczodołowe bardzo słabe lub brak
twarz:
- o małych wymiarach, generalnie węższa niż dłuższa
- o wyrazistych rysach
nos:
- wąski, nie tak długi i wydatny jak u typu dojrzałego
- prosty profil
podbródek:
usta:
Występowanie:
Głównie rasa zachodnio-śródziemnomorska (nie wynika to z poniższej mapy lecz opisów w pracahc Lundmana) i generalnie Europeidzi zamieszkujący strefę sub-tropikalną - północna Afryka, Bliski Wschód, północne i środkowe Indie. Szczególnie Tuaregowie, Beduni, Radżpuci, Toda.
Tendencje do tego typu spotyka się też w rasie północnochińskiej oraz u wielu Indian amerykańskich.
Typ męski (viril)
budowa:
- wzrost wyższy i bardziej muskularna budowa niż u typu efebokształtnego. BMI średnio 2.35.
głowa / czaszka:
- rzeźba czaszki bardziej wyrazista; np. większe łuki nadoczodołowe
twarz /podbródek
pośrednie między typami dojrzałym i efebomorficznym
Występowanie:
Głównie Europa północno-zachodnia (rasa nordycka). Z mapy wynika że również podrasa pontyjska i irańska.
Typ pośredni między progresywnymi i pedomorficznymi
Typ sfeminizowany (feminin)
budowa:
- długi, wąski ale dość pulchny (a nie muskularny) tułów
- BMI 2.0 (leka budowa)
- krótkie nogi
- drobne stopy i dłonie
twarz:
Występowanie:
Praktycznie tylko Azja południowo-wschodnia
Typy pedomorficzne (dziecięcokształtne)
Typ chłopięcy (pueril)
budowa:
- niski wzrost
- krótkie nogi
- zbliżona do budowy europejskich 11-12 letnich chłopców
- niewielka waga (BMI 1.65)
twarz:
- bardzo mała
- o infantylnych rysach
Występowanie:
Głównie Buszmeni z południowej Afryki.
Typ infantylny (infantil)
budowa:
- pykniczna, ale przy niezbyt dużej wadze( BMI 1.8)
- wzrost niski
głowa / czaszka:
- dość krótka
- o zaokrąglonym kształcie
- czoło wysokie i wypukłe
- łuki nadoczodołowe słabe lub brak
twarz:
- krótka i dość szeroka
- okrągła
nos:
oczy:
szczęki, usta i podbródek:
- szczęki średniej szerokości
- mały, okrągły podbródek
- małe usta
Występowanie:
Pigmeje afrykańscy i Negryci azjatyccy. W dużej mierze rasa palaungijska i istmidzka. W mniejszym stopniu wśród Lapończyków, jeszcze w słabszej formie u rasy alpejskiej.
Typ fetalno-infantylny (fötal-infantil)
- w porównaniu z typem infantylnym szersze usta ale o cieńszych wargach i szerszy, bardzo bulwiasty nos
Występowanie:
Część Pigmejów afrykańskich.
Pozostałe typy nie mieszczące się w powyższych schematach
Typ borealny (boreal)
budowa:
- krępa, dość mmasywna (BMI 2.4)
- wzrost średni
głowa / czaszka:
twarz:
nos:
podbródek:
- szeroki ale rzadko wydatny
Występowanie:
Północni Mongoloidzi, niektórzy Indianie, wschodni (rasa wschodnio-bałtycka) i środkowi (rasa alpejska)i Europejczycy. Spotykany też u negroidów leśnych.
Typ afro-negroidalny (afro-negrid)
budowa:
- lekka (BMI 1.8-1.9)
- nogi bardzo długie
- mimo smukłych proporcji na ciele występuje zazwyczaj podściółka tłuszczowa
- u negroidów z sawanny występuje typ budowy ciała określany przez Lundmana hyperjuvenile lub eneuchoidalny (jeszcze bardziej wydłużone kończyny, wysoki wzrost, bardzo wąski tułów)
głowa:
- długa
- mała pojemność czaszki
- czoło wypukłe
- bardzo małe łuki nadoczodołowe
twarz:
- rysy pośrednie między typami protomorficznymi i dziecięcokształtnymi
- niemal brak zarostu
- prognatyzm
usta:
- małe
- wargi grube i wywinięte
BIBLIOGRAFIA:
- Jasicki B., Panek S., Sikora P., Stołyhwo E., Zarys antropologii, 1962
- Lundman B., Geographische Anthropologie, 1967
- Lundman B., Jordens Människoraser och Folkstammar, 1943
- Lundman B., Umriss der Rassenkunde des Menschen in geschichtlicher Zeit, 1952
Przykłady 1-4. Lundman B., Geographische Anthropologie, 1967
Mapa nie zawsze zgadza się z opisem w książce. Np. rasa zachodnio-śródziemnomorska ma typ budowy juvenile.