Home Statystyki krajów, regionów, populacji - antropometria i genetyka Europa Islandia - genetyka i antropologia fizyczna (aktualizacja 2.01.2017)

Islandia - genetyka i antropologia fizyczna (aktualizacja 2.01.2017)

 is

Genetyka

Przykład 1. Haplogrupy Y-DNA [1]

  R1a R1b I (głównie I1)
Islandczycy (n=181) 23.8% 41.4% 34.2%

 

Przykład 2. Haplogrupy mtDNA [2]

mtdna

Helgasson uważa że zarówno haplogrupy Y-DNA jak i mtDNA wskazują na różne geograficznie pochodzenie mężczyzn i kobiet islandzkich. Większość lini męskich wywodzi się ze Skandynawii (75-80%), głównie z Norwegii [1]. Z kolei większość linii kobiecych (około 2/3) ma na pochodzenie celtyckie ze Szkocji i Irlandii [2,3]. Wskazuje to na proceder przywożenia żon (niekoniecznie dobrowolnie) przez osadników skandynawskich z Wysp Brytyjskich.

Według islandzkich przekazów takie właśnie były źródła zaludnienia wyspy i po mniej więcej 930 roku n.e. obce wpływy były minimalne [6,7].

 Przykład 3. Pochodzenie pierwszych osadników na Islandii według Landnámábok [7]

kliknij by zobaczyć wpowiększęniu

 Pochodzenie pierwszych osadników na Islandii według Landnámábok

 Antropologia fizyczna

Charakterystyka Islandczyków na podstawie danych zebranych przez Palssona w latach '60 [5]. W porównaniu z poprzednim badaniem Hanessona z lat '20[4] zwiększył się oczywiście wzrost, szerokość głowy wzrosła bardziej niż jej długość, tym samym wzrósł wskaźnik główny. Skróciła się też trochę wysokość twarzy i podwyższeniu uległ wskaźnik nosowy.

Przykład 4. Podział ludności Islandii na regiony użyte w analizie [5]

podzial

 

Wiek [5]

 mężczyźni N M + m SD min-max
Średnia ogólna 1306 35,10 ± 0,21 12,5 20 — 85

 

Wzrost

mężczyźni [5,9]

Prowincje: N M + m SD min-max
I. Islandia Poludniowa 419 176,61 ± 0,29 6,04 162 — 195
II Islandia Zachodnia 319 174,48 ± 0,36 6,45 155 — 196
III. Islandia Pölnocna 343 175,15 ± 0,32 6,01 157 — 194
IV. Islandia Wschodnia 115 172,93 ± 0,63 6,79 158 — 202
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 49 174,65 ± 0,96 6,7 155 — 192
VI. Snaefellsnes 56 175,91 ± 0,95 7,14 162 — 192
Reykjavik 257 177,86 ± 0,35 5,6  
Średnia ogólna (bez Reykjaviku) 1301 175,49 ± 0,16 6,44 155 — 202

Wzrost (jak na tamten okres) był wysoki.

kobiety [8]

 Prowincje: N M SD
I. Islandia Poludniowa 156 164,19 5,45
II Islandia Zachodnia 150 162,15 5,88
III. Islandia Pölnocna 188 162,21 5,28
IV. Islandia Wschodnia 36 161,51 5,72
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 21 161,44 4,82
Średnia ogólna 551 162,67 5,51

 

Wskaźnik główny

mężczyźni [5,9]

Prowincje: N M + m SD min-max
I. Islandia Południowa 419 78,48 ± 0,16 3,22 68 — 90
II. Islandia Zachodnia 320 78,28 ± 0,17 3,1 71 — 87
III. Islandia Północna 344 78,82 ± 0,16 3,02 72 — 90
IV. Islandia Wschodnia 116 79,11 ± 0,30 3,19 73 — 92
V. Islandia Południowo- Wschodnia 51 78,75 + 0,38 2,75 73 — 87
VI. Snaefellsnes 56 78,13 ± 0,40 3,02 69 — 85
Reykjavik 257 79,32 ± 0,17 3,34  
Średnia ogólna (bez Reykjaviku) 1306 78,68 ± 0,08 3,12 68 — 92

Wskaźnik główny przeważnie nie przekraczał granicy zakresu mezocefalicznego (biorąc pod uwagę odchylenie standardowe SD).

kobiety [8] 

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Poludniowa 156 79,34 2,99
II Islandia Zachodnia 150 79,6 2,94
III. Islandia Pölnocna 188 80,22 2,91
IV. Islandia Wschodnia 36 80,14 2,85
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 21 79 3,82
Średnia ogólna 551 79,74 2,95

 

Wymiary głowy

mężczyźni [8,9] - długość głowy w mm

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Południowa 419 198,83 6.08
II. Islandia Zachodnia 320 199,11 6,71
III. Islandia Północna 344 198,3 6,04
IV. Islandia Wschodnia 116 196,41 6,47
V. Islandia Południowo- Wschodnia 51 196,39 6,43
Reykjavik 257 197,25 6,35
Średnia ogólna (bez Reykjaviku) 1250 198,43 6,29

mężczyźni [8,9] - szerokość głowy w mm

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Południowa 419  155,77 4,84
II. Islandia Zachodnia 320  155,63 5,04
III. Islandia Północna 344  156,03 5,03
IV. Islandia Wschodnia 116  155,14 5,45
V. Islandia Południowo- Wschodnia 51  154,27 4,56
Reykjavik 257 156,3 5,62
Średnia ogólna (bez Reykjaviku) 1250 155,68 4,99

Hanesson (mężczyźni) [4]

  • długość głowy [g-op] - 197.3 mm
  • szerokość głowy [eu-eu] - 154.1 mm
  • szerokość czoła [ft-ft] - 106.5 mm

kobiety [8] - szerokość głowy w mm

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Poludniowa 156 149,28 4,5
II Islandia Zachodnia 150 149,16 4,56
III. Islandia Pölnocna 188 149,96 4,82
IV. Islandia Wschodnia 36 149,14 4,24
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 21 146,52 4,06
Średnia ogólna 551 149,36 4,6

 kobiety [8] - długość głowy w mm

 Prowincje: N M SD
I. Islandia Poludniowa 156  188,3  5,67
II Islandia Zachodnia 150  187,2 5,66
III. Islandia Pölnocna 188  187,07  5,78
IV. Islandia Wschodnia 36  186,22  5,46
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 21  185,62  4,7
Średnia ogólna 551  187,43  5,66

 

Wskaźnik twarzowy całkowity

mężczyźni [5, 9]

Prowincje: N M + m SD min-max
I. Islandia Południowa 419 91,02 ± 0,24 4,91 77 —104
II. Islandia Zachodnia 320 90,02 ± 0,28 4,97 74 —108
III. Islandia Północna 344 89,76 ± 0,27 5,04 76 —106
IV. Islandia Wschodnia 116 90,30 ± 0,49 5,31 77 — 104
V. Islandia Południowo- Wschodnia 51 91,51 ± 0,65 4,65 83 —105
VI. Snaefellsnes 56 90,98 ± 0,54 4,01 82 —102
Reykjavik 257 90,53 ± 0,29 4,6  
Średnia ogólna (bez Reykjaviku) 1306 90,37 ± 0,12 4,89 74 —107

 Wskaźnik twarzowy całkowity przeważnie nie spadał poniżej zakresu średnio szerokiego (biorąc pod uwagę odchylenie standardowe SD).

kobiety [8] 

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Poludniowa 156 89,49 4,8
II Islandia Zachodnia 150 87,77 4,29
III. Islandia Pölnocna 188 87,39 4,96
IV. Islandia Wschodnia 36 87,8 6,56
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 21 90,42 4,9
Średnia ogólna 551 88,22 4,87

 

Wymiary twarzy

mężczyźni [8,9] - wysokość twarzy w mm

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Południowa 419  129,9 6,79
II. Islandia Zachodnia 320  127,88 6,28
III. Islandia Północna 344  127,18 6,42
IV. Islandia Wschodnia 116  127,97 6,36
V. Islandia Południowo- Wschodnia 51  130,84 6,47
Reykjavik 257 127,98 6,12
Średnia ogólna (bez Reykjaviku) 1250 128,49 6,51

mężczyźni [8,9] - szerokość twarzy w mm

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Południowa 419  142,91 5,04
II. Islandia Zachodnia 320  142,24 5,25
III. Islandia Północna 344  141,87 5,03
IV. Islandia Wschodnia 116  142,01 5,85
V. Islandia Południowo- Wschodnia 51  143,12 4,99
Reykjavik 257 141,53 4,9
Średnia ogólna (bez Reykjaviku) 1250 142,37 5,17

Hanesson (mężczyźni) [4]

  • wysokość twarzy [n-gn] - 130.1 mm
  • szerokość twarzy [zy-zy] - 140.6 mm
  • szerokość żuchwy [go-go] - 108.5 mm

 kobiety [8] - wysokość twarzy w mm

 Prowincje: N M SD
I. Islandia Poludniowa 156  119,41  6,43
II Islandia Zachodnia 150  117,4  5,72
III. Islandia Pölnocna 188  116,35  6,42
IV. Islandia Wschodnia 36  116,61  6,85
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 21  118,81  4,39
Średnia ogólna 551  117,61  6,2

 kobiety [8] - szerokość twarzy w mm

 Prowincje: N M SD
I. Islandia Poludniowa 156  133,48  4,36
II Islandia Zachodnia 150  133,85  4,66
III. Islandia Pölnocna 188  133,23  4,57
IV. Islandia Wschodnia 36  133,08  5,11
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 21  131,57  4,61
Średnia ogólna 551  133,39  4,58

 

Wskaźnik nosowy

mężczyźni [8, 9]

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Południowa 419 61,23 5,88
II. Islandia Zachodnia 320 63,11 6,06
III. Islandia Północna 344 63,44 5,91
IV. Islandia Wschodnia 116 62,7 6,16
V. Islandia Południowo- Wschodnia 51 61,63 5,18
Reykjavik 257 61,43 5,6
Średnia ogólna (bez Reykjaviku) 1250 62,47 5,93

mężczyźni [5]

    M + m SD min-max
Średnia ogólna: N = 1164 62,24 + 0,17 5,68 44 - 83

 Wskaźnik nosowy przeważnie nie przekraczał granicy zakresu wąskiego (biorąc pod uwagę odchylenie standardowe SD).

kobiety [8]

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Poludniowa 156 60,78 5,71
II Islandia Zachodnia 150 62,47 5,97
III. Islandia Pölnocna 188 63,03 7,69
IV. Islandia Wschodnia 36 63,5 7,28
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 21 59,48 4,26
Średnia ogólna 551 62,13 6,58

 

Wymiary nosa

mężczyźni [8,9] - wysokość nosa w mm

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Południowa 419  58,79 4,42
II. Islandia Zachodnia 320  58,13 3,82
III. Islandia Północna 344  56,67 3,84
IV. Islandia Wschodnia 116  58,5 4,12
V. Islandia Południowo- Wschodnia 51  60,41 4,48
Reykjavik 257 56,45 3,53
Średnia ogólna (bez Reykjaviku) 1250 58,07 4,09

mężczyźni [8,9] - szerokość nosa w mm

Prowincje:  N M SD
I. Islandia Południowa 419  35,83 2,83
II. Islandia Zachodnia 320  36,57 2,92
III. Islandia Północna 344  35,81 2,65
IV. Islandia Wschodnia 116  36,55 3,06
V. Islandia Południowo- Wschodnia 51  37,02 2,29
Reykjavik 257 34,55 2,46
Średnia ogólna (bez Reykjaviku) 1250 36,12 2,81

Hanesson (mężczyźni) [4]

  • wysokość nosa [n-sn] - 58.8 mm
  • szerokośc nosa [al-al] - 35,39 mm

kobiety [8]   - wysokość nosa w mm

 Prowincje: N M SD
I. Islandia Poludniowa 156  53,21  4
II Islandia Zachodnia 150  52,25  3,25
III. Islandia Pölnocna 188  50,71  4,06
IV. Islandia Wschodnia 36  52,22  4,22
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 21  54,95  3,02
Średnia ogólna 551  52,1  3,81

 kobiety [8]   - szerokość nosa w mm

 Prowincje: N M SD
I. Islandia Poludniowa 156 32,19  2,19
II Islandia Zachodnia 150  32,53  2,51
III. Islandia Pölnocna 188  31,79  3,13
IV. Islandia Wschodnia 36  32,92  2,22
V. Islandia Poludniowo-Wschodnia 21  32,62  2,04
Średnia ogólna 551  32,21  2,63

 

Profil nosa (mężczyźni)  [4]

Około 50% stanowił profil prosty, około 1/3 wklęsły; 17% falisty i reszta wypukły (kika procent).

 

Kolor włosów

Uwagi do danych w tabeli

Średnie wartości cech opisowych są liczone według wzoru dla np. skali 0-2 i procentowych wartości dla cechy 0 - 20%, dla cechy 1 - 43%, dla cechy 2 - 37%.

((0*20)+(1*43)+(2*37))/100 = 1.17.

mężczyźni [5]

Prowincje: N

Jasny blond

(A-O) %

ciemny blond

(P) %

 (0) jasne

(A-P) %

(1) Rude

(I-VI) %

 (2) szatyn

i ciemne (Q-Y) %

wartość

średnia (0-2)

* ciemny blond, szatyn

i ciemne (P-Y) %

I. Islandia Południowa 415 28,9 24,8 53,7 3,4 46,3 0,96 67,7
II. Islandia Zachodnia 302 18,2 23,8 42 0,7 58 1,167 81,1
III. Islandia Północna 328 24,7 27,7 62,4 3,7 37,6 0,789 71,6
IV. Islandia Wschodnia 108 22,2 23,1 45,3 2,8 54,7 1,122 75

V. Islandia Południowo-Wschodnia

46 39,1 17,4 56,5 4,4 43,5 0,914 56,5
VI. Snaefellsnes 53 13,2 41,5 54,7 1,9 45,3 0,925 84,9
Średnia ogólna  1252 25,5 27 52,5 2,9 47,5 0,979 71,6

* Palsson zaliczał do odcieni ciemnych równiez odcień P w skali Fischera-Sallera, uznawany np. przez polskich antropologów jeszcze za ciemny blond. Inni zaliczali do ciemnego blondu jeszcze odcień Q, ale tu nie jest to uwzględnione.

mężczyźni [9] N blond (A-L, N) brązowe (M, O, P-T) ciemnobrązowe (U-Y) rude (I-VI)
Reykjavik 215 27,91 46,51 20,93 4,65

Palsson w innym opracowaniu[6] podał wartości średnie dla całej wyspy (może dla mężczyzn i kobiet łącznie):

  • blond 20%
  • brązowe 45%
  • ciemne  31%
  • rude 2.9%

Dla Zachodniej Islandii włosów blond w takim zestawieniu było 14%, ciemnych 43%.

Hanesson [4] podawał takie zakresy koloru włosów w skali Fischera dla mężczyzn:

  • rude (1-3) - 3%
  • jasny blond (12-24) 8%
  • ciemny blond i jasny szatyn (7-11, 25-26) - 52%
  • ciemny brąz i ciemny szatyn (4-6) - 28%
  • czarne (27) - 9%

 

Kolor oczu

Uwagi do danych w tabeli

Średnie wartości cech opisowych są liczone według wzoru dla np. skali 0-2 i procentowych wartości dla cechy 0 - 20%, dla cechy 1 - 43%, dla cechy 2 - 37%.

((0*20)+(1*43)+(2*37))/100 = 1.17.

mężczyźni [5]

   

jasne (0)

*mieszane

ciemne (2)

wartość średnia

Prowincje:  N

niebieskie

%

szare

%

jasnoszare

%

ciemnoszare

%

(1) mieszane

łącznie %

brązowe

%

(0-2)

I. Islandia Południowa 415 71,4 7 8,7 6,6 22,3 6,3 0,349
II. Islandia Zachodnia 302 71 7,6 12 4,7 24,3 4,7 0,337
III. Islandia Północna 328 76,2 4,9 9,3 4,7 18,9 4,9 0,287
IV. Islandia Wschodnia 108 64,7 10,3 11,2 7,8 29,3 6 0,413

V. Islandia Południowo-Wschodnia

46 82,7 5,8 3,8 5,8 15,4 1,9 0,192
VI. Snaefellsnes 53 78,6 1,8 10,7 5,3 17,8 3,6 0,25
Średnia ogólna  1252 73,2 6,6 9,8 5,4 21,8 5 0,318

* Do odcieni mieszanych zapewne wliczone były odcienie zielonkawe również.

mężczyźni [9]  N jasne mieszane ciemne
Reykjavik 230 70,43 23,48 6,09

Palsson w innym opracowaniu[10] podał wartości koloru oczu (w skali Martina-Schulza) dla 734 Islandczyków (z różnych cześci wyspy):

  • niebieskie i szare (1a-4b)  68.1%
  • mieszane (5-8) 24.9%
  • ciemne (9-14) 6.9%

Hanesson (ta wartośc podana w pracy[5]) podawał że oczu jasnych było 63.4%.  W pracy Coona [4] jest podana wartość oczu  jasnych (13-16 w skali Martina) na 76% ale nie ma źródła skąd konkretnie są te dane, a na pewno nie z Hanessona.

 

Średnie wartości dla prowincji

mężczyźni [5]

  wzrost w. główny w. twarzowy w. nosowy włosy (0-2) oczy (0-2)
I. Islandia Południowa 176,61 78,48 91,02 61,23 0,96 0,349
II. Islandia Zachodnia 174,48 78,28 90,02 63,11 1,167 0,337
III. Islandia Północna 175,15 78,82 89,76 63,44 0,789 0,287
IV. Islandia Wschodnia 172,93 79,11 90,3 62,7 1,122 0,413
V. Islandia Południowo- Wschodnia 174,65 78,75 91,51 61,63 0,914 0,192
VI. Snaefellsnes 175,91 78,13 90,98 - 0,925 0,25

 

Przykład 5. Analiza głównych składowych (PCA)

Na podstawie ustandaryzowanych średnich wzrostu, wskaźnika głównego, twarzowego, nosowego (dla Snaefellnes średnia dla Islandii Południowej i Zachodniej) oraz średnich wartości koloru włosów i oczu.

 pca

Oddzieliły się:

- populacja Islandii Wschodniej ze względu na relatywnie najkrótszą głowę, najniższy wzrost i najciemniejszą pigmentację;

- populacja Islandii Zachodniej ze względu na zbliżony jak wyżej poziom ciemnej pigmentacji ale w porównaniu z Islandią Wchodnią ma wyższy wzrost, szerszy nos i niższy wskaźnik główny;

- populacja Islandii Północnej ze względu na najszerszy nos i najszerszą (oczywiśćie relatywnie) twarz i najjaśniejsze włosy.

Zgrupowały się

- populacje Islandii Południowej, Południowo-Wschodniej i Snaefellsnes zgrupowały się ze względu na najwęższą twarz i nos, oraz zbliżony poziom pigmentacji włosów.

 

 Przykład 6. Wykres MDS (non-metric multidimensional scaling)

Zbliża nam do siebie populacje Islandii Zachodniej i Wschodniej, a oddziela Islandię Północną.

mds

 

Typologia antropologiczna

Typy według Palssona

Palsson podzielił ludność według schematu Hootona [6,7]. Nie mam ilości wszystkich typów ale element który Hooton określał jako podrasę lub typ celtycki (wskaźnik główny x-79, oczy jasne, włosy ciemne) i jest odpowiednikiem częściowym typu północno-zachodniego (który ma wskaźnik główny x-82) i atlantyckiego stanowił:

  • Islandia Północna III - około 21%
  • Islandia Wschodnia IV - około 17%
  • Islandia Południowa (prowincje I i V) - około 19%
  • Islandia Zachodnia (II i VI) - około 25%. Dodatkowo liczny był tam typ nordyczno-śródziemnomorski (czyli o ciemnych włosach, mieszanych oczach i wskaźniku głównym x-79).

Dodatkowo kombinacja oczu jasnych i włosów ciemnych (bez uwzględniania wskaźnika głównego) to dla całej Islandii 26%.

Palsson uważał że występowanie typu celtyckiego korelowało z pochodzeniem ludności z Irlandii lub Szkocji.

Przykład 7. Porównanie częstości występowania typu celtyckiego i osadnictwa w danych prowincjach z terenów Szkocji i Irlandii.

kn

Kierunek morfologiczno-porównawczy

Biorąc pod uwagę średnie wymiarów i pigmentacji minimalnie przeważa rasa nordyczna (A) nad typem północno-zachodnim (AE). Maksima wskaźnika głównego i nosowego, oraz minima twarzowego wskazują że w mniejszych ilościach spotkać można  typy teutoński (AY), oraz atlantycki (YE). Jeszcze mniejszych odsetków można się spodziewać dla typu subnordycznego (AL) i bałtyckiego (YL).


BIBLIOGRAFIA

genetyka:

1. Helgason A, et al., Estimating Scandinavian and Gaelic ancestry in the male settlers of Iceland [w:] American Journal of Human Genetics, 67, 2000, (3): 697–717. doi:10.1086/303046. PMC1287529. PMID10931763.
2. Helgason A., et al., mtDNA and the Origin of the Icelanders: Deciphering Signals of Recent Population History[w:]  American Journal of Human Genetics, February 2000,66 (3): 999–1016, doi:10.1086/302816. PMC1288180. PMID10712214
3. Helgasson A., et. al., Sequences From First Settlers Reveal Rapid Evolution in Icelandic mtDNA Pool [w:] Pool. PLoS Genet, 2009, 5(1): e1000343. doi:10.1371/journal.pgen.1000343

antropologia fizyczna:

4. Coon C. S., The Races of Europe, 1939 (chapter IX, sction 5)
5. Palsson J., Miszkiewicz B., Struktura antropologiczna ludności Islandii [w;] Człowiek w Czasie i Przestrzeni : kwartalnik PTA, tom 7, nr 1(25), 1964, s. 3-8
6. Palsson J., A report of an anthropometric survey of Iceland [w:] VIIme Congress International des Sciences Anthropologiques et Ethnologiques. Moscou (3 août - 10 août 1964). Volume III, 1968, s. 298-301
7. Palsson J., Island [w:] red. Schwidetzky I., Rassengeschichte der Menschheit. Europa II: Ost- und Nordeuropa, 1976, s. 147-155

8. Palsson J., Schwidetzky I., Die variabilitat anthropologische merkmale in Island nach Exogamie / Endogamie, Alterklassen und Sozialgruppen [w:] Homo : internationale Zeitschrift für die vergleichende Biologie der Menschen, Bd. 24, H. 1, 1973, s. 23-34

9. Palsson J., Schwidetzky I., Stadt- und Landbevölkerung in Island nadt anthropologischen Merkmalen [w:] Homo : internationale Zeitschrift für die vergleichende Biologie der Menschen, Bd. 24, H. 3, 1973, s. 154-162

10. Palsson J., Schwidetzky I., Isländer und Iren. Anthropologische Beiträge zur Frage der Herkunft der Isländischen Siedler [w:] Homo : internationale Zeitschrift für die vergleichende Biologie der Menschen, Bd. 26, H. 3, 1975, s. 163-170

 

Przykład 8. Palsson J., Island [w:] red. Schwidetzky I., Rassengeschichte der Menschheit. Europa II: Ost- und Nordeuropa, 1976, s. 147-155

Widać osobników należących do prawdopodobnie rasy nordycznej (A), typu teutońskiego (AY), typu atlantyckiego (YE), może bałtyckiego (YL) i typu północno-zachodniego (AE).

typy rasowe Islandii