Typ dynarski
- Szczegóły
- Kategoria: Koncepcja typologii rasowej - szkoła "lwowska" (Czekanowski)
W indywidualnej typologii rasowej Czekanowskiego typ mieszany rasy nordycznej i armenoidalnej. Oznaczany jako δ (αχ). Synonimy: rasa dynarska, typ ciemny rosły krótkogłowy, typ adrjatycki.
Charakterystyka antropologiczna typu dynarskiego δ (αχ):
- Główne cechy:
- wzrost przeważnie wysoki
- budowa smukła albo atletyczna
- głowa brachycefaliczna, o spłaszczonej potylicy
- twarz z reguły trochę dłuższa niżu rasy armenoidalnej, często o trójkątnym kształcie, o wyrazistych rysach
- wyraźnie zarysowany podbródek
- nos bardzo wąski i długi, profil nosa prosty lub wypukły
- pigmentacja oczu i włosów może być dość jasna ale częściej ciemna
- skóra biała do śniadej
- wzrost:
- wzrost ponad średni i wysoki, średnio 172 cm (170-x) - średni wzrost odpowiada realiom sprzed kilkudziesięciu lat, obecnie w związku z jego podwyższeniem w całej populacji, jest na pewno wyższy
budowa:
- budowa ciała: wysmukła, ale zazwyczaj silnie związana (leptosomatyczna i atletyczna)
- szyja gruba i krótka
- barki szerokie, poziomo osadzone
- klatka piersiowa szeroka i wypukła, krótki tułów, brzuch dość duży
- kończyny górne dość długie, przedramię dość krótkie w stosunku do ramienia
- długie kończyny doln, podudzie dość krótkie w stosunku do uda
- duże, szerokie stopy o bardzo wysokim podbiciu
głowa / czaszka:
- wskaźnik główny: głowa krótka (85-x); dla czaszki średnio 85
- największa długość głowy [g-op] średnio 185 mm
- największa szerokość głowy [eu-eu] średnio 160 mm
- czaszka jest duża i dość ciężka
- wskaźnik wysokościowo-długościowy, średnio dla czaszek 77
- wskaźnik wysokościowo-szerokościowy, średnio dla czaszek (90-x)
- głowa w normie wierzchołkowej ma kształt okrągły
- czoło proste lub wypukłe, wysokie i w całości dość szerokie, lecz zwęża się silnie ku skroniom; stąd też duża różnica między najmniejszą, a największą szerokością czoła
- okolica nadoczodołowa, wraz z gładzizną, gładka
- najmniejsza szerokość czoła [ft-ft] średnio 105 mm
- wskaźnik czołowo-ciemieniowy średnio 65 dla czaszki i głowy
- wskaźnik poprzeczny czołowy czaszki średnio 77
- wskaźnik czołowo-jarzmowy średnio 72
- ciemię płaskie
- z reguły ze spłaszczoną, ściętą potylicą, opadającą pionowo ku podstawie, z reguły szerszej niż u rasy armenoidalnej
- szerokość potylicy [ms-ms] średnio 135 mm
- cechę dość często spotykaną stanowi silnie rozwinięta guzowatość potyliczna (protuberantia occipitalis), występująca przy średnio poza tym rozwiniętej rzeźbie potylicy
- wskaźnik ciemieniowo-potyliczny dla głowy 82; dla czaszki 75
- wskaźnik czołowo-potyliczny średnio 77
- wskaźnik podstawy czaszki średnio 80
twarz:
- długa, a zarazem szeroka (wskaźnik twarzowy całkowity średnio 85-90)
- twarz mimo że długa jest też szeroka, co powoduje że często w profilu wydaje się dłuższa, niż w widoku przednim
- szerokość twarzy [zy-zy] średnio 140 mm
- wysokość twarzy całkowita [n-gn] średnio 120 mm
- wskaźnik górnotwarzowy dla głowy średnio 52; dla czaszki średnio 53
- kształt twarzy: tendencja do kształtu trójkątnego
- rysy twarzy zazwyczaj ostre i wyraziste
- kości policzkowe nie wystające
nos:
- wskaźnik nosowy: dla głowy 60; dla czaszki średnio 47
- o wysokiej i wąskiej nasadzie
- wąski grzbiet
- o profilu prostym lub wypukłym lub orlim
- nozdrza grube;
- przegroda nosowa niezbyt wąska i długa
- koniuszek nosa o zaostrzonym kształcie
- otwór nosowy czaszki wąski i wysoki, o ostro zarysowanej krawędzi dolnej
górna szczęka / żuchwa:
- żuchwa mała, niska i wąska
- szerokość żuchwy [go-go] średnio 105 mm
- wskaźnik jarzmowo-żuchwowy średnio 73
- o wyraźnie zarysowanym podbródku
oczy:
- kolor oczu: o dużej skali wahań odcieni (3 - 12), częściej ciemne niż jasne
- szpara oczna pozioma, niezbyt szeroka
- powieki są dość grube
- oczy płytko osadzone, bywają wypukłe
- odległość międzyoczna niewielka
włosy:
- kolor włosów: z reguły ciemne (T-X), rzadziej szatynowe
- kształt włosów: faliste lub kęrzierzawe
Ogólne uwagi do pigmentacji:
- pigmentacja zasadniczo ciemna,choć zdarzają się osobnicy posiadający jasnozielone lub szare oczy przy ciemnej barwie włosów i szatyni, nawet dosyć jaśni, o piwnej barwie oczu
Występowanie:
Występuje głównie w zachodniej części Bałkanów oraz w wyższych partiach górskich i wyżynnych Europy Zachodniej i Środkowej oraz na południowej i zachodniej Ukrainie. Ogólnie występuje tam gdzie rasa armenoidalna spotyka się z nordyczną.
BIBLIOGRAFIA:
- Czekanowski J.,Człowiek w czasie i przestrzeni, 1967
- Czekanowski J., Polska-Słowiańszczyzna. Perspektywy antropologiczne, 1948
- Czekanowski J., Wstęp do historii Słowian. Perspektywy antropologiczne, etnograficzne, archeologiczne i językowe, 1957
- Czekanowski J., Zarys antropologii Polski, 1930
- Mydlarski J., Podstawowe zagadnienia eugeniki. Część I. Pojęcie rasy i typu [w:] Zagadnienia rasy, t. 4, 1929, s. 113-131 link
- Mydlarski J., Rasa [w:] red. Czekanowski J., Człowiek, jego rasy i życie, 1939
- Piontek J., Klasyfikacje gatunku ludzkiego [w:] red. Malinowski A. i Strzałko J., Antropologia, 1985
Odpowiedniki w innych typologiach:
- Michalski - typ dynarski
- Hooton - podrasa dynarska
- Lundman - podrasa dynarska rasy taurydzkiej
- Eickstedt - rasa dynarska (Dynarydzi)
- Jarcho - rasa dynarska
Zobacz też - podstawowe różnice między indywidualnymi typami rasowymi, a rasami geograficznymi
Przykład 1. Czekanowski J., Zarys Antropologii Polski, 1930
wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika
wzrost: 175.7; wskaźnik główny: 87.6; twarzowy całkowity: 87.2; górnotwarzowy: 51.1; nosowy: 60.7; czołowo-ciemieniowy: 63.8; czołowo-jarzmowy: 73.8; jarzmowo-żuchwowy: 73.8; potylicy: 84.1; czołowo-potyliczny: 75.9; kolor skóry - śniada; kolor oczu - 6; kolor włosów - ciemnedługość głowy: 186 mm; szerokość głowy: 163 mm; szerokość potylicy [ms-ms]: 137 mm; najmniejsza szerokość czoła [ft-ft]: 104 mm; szerokość twarzy:141 mm; szerokość żuchwy [go-go]: 104 mm; wysokość twarzy [n-gn]: 123 mm;
Typ dynarski δ - Polak
Przykład 2. Czekanowski J., Zarys Antropologii Polski, 1930
wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika
wzrost: 166.1; wskaźnik główny: 85.5; twarzowy całkowity: 88.6; górnotwarzowy: 57.3; nosowy: 57.1; czołowo-ciemieniowy: 68.0; czołowo-jarzmowy: 79.4; jarzmowo-żuchwowy: 74.8; potylicy: 83.0; czołowo-potyliczny: 81.9; kolor skóry - matowy; kolor oczu - 5; kolor włosów - czarnedługość głowy: 179 mm; szerokość głowy: 153 mm; szerokość potylicy [ms-ms]: 127 mm; najmniejsza szerokość czoła [ft-ft]: 104 mm; szerokość twarzy:131 mm; szerokość żuchwy [go-go]: 98 mm; wysokość twarzy [n-gn]: 116 mm;
Typ dynarski δ - Rosjanka
Przykład 3. Mydlarski J., Rasa [w:] red. Czekanowski J., Człowiek, jego rasy i życie, 1939
wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika
wskaźnik główny 86; wskaźnik twarzy całkowity - 85; wskaźnik nosowy - 57; kolor oczu - ciemne (4); kolor włosów - ciemne (T)Typ dynarski δ - Polska
Przykład 4. Mydlarski J., Rasa [w:] red. Czekanowski J., Człowiek, jego rasy i życie, 1939
wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika
wskaźnik główny 83; wskaźnik twarzy całkowity - 93; wskaźnik nosowy - 55; kolor oczu - piwne (5); kolor włosów - szatynowe (S)Typ dynarski δ - Polska
Przykład 5. Czekanowski J., Zarys Antropologii Polski, 1930
wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika
wzrost: 178.2; wskaźnik główny: 86.6; twarzowy całkowity: 86.3; górnotwarzowy: 54.8; nosowy: 59.7; czołowo-ciemieniowy: 63.7; czołowo-jarzmowy: 73.3; jarzmowo-żuchwowy: 71.9; potylicy: 88.1; czołowo-potyliczny: 72.3; kolor skóry - śniada; kolor oczu - 5; kolor włosów - czarnedługość głowy: 194 mm; szerokość głowy: 168 mm; szerokość potylicy [ms-ms]: 148 mm; najmniejsza szerokość czoła [ft-ft]: 107 mm; szerokość twarzy:146 mm; szerokość żuchwy [go-go]: 105 mm; wysokość twarzy [n-gn]: 126 mm;
Typ dynarski δ - Polak
Przykład 6. Czekanowski J., Zarys Antropologii Polski, 1930
wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika
wzrost: 167.5; wskaźnik główny: 86.6; twarzowy całkowity: 84.1; górnotwarzowy: 50.3; nosowy: 61.4; czołowo-ciemieniowy: 65.4; czołowo-jarzmowy: 73.1; jarzmowo-żuchwowy: 72.4; potylicy: 86.4 czołowo-potyliczny: 75.7; kolor skóry - śniada; kolor oczu - 7; kolor włosów - ciemnedługość głowy: 187 mm; szerokość głowy: 162 mm; szerokość potylicy [ms-ms]: 140 mm; najmniejsza szerokość czoła [ft-ft]: 106 mm; szerokość twarzy:145 mm; szerokość żuchwy [go-go]: 105 mm; wysokość twarzy [n-gn]: 122 mm;
Typ dynarski δ - Polak
Przykład 7. Czekanowski J., Zarys Antropologii Polski, 1930
wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika
wzrost: 163.0; wskaźnik główny: 87.7; twarzowy całkowity: 86.1; górnotwarzowy: 50.6; nosowy: 56.1; czołowo-ciemieniowy: 64.8; czołowo-jarzmowy: 70.8; jarzmowo-żuchwowy: 66.7; potylicy: 86.6; czołowo-potyliczny: 75.0; kolor skóry - śniada; kolor oczu - 4; kolor włosów - czarnedługość głowy: 179 mm; szerokość głowy: 157 mm; szerokość potylicy [ms-ms]: 136 mm; najmniejsza szerokość czoła [ft-ft]: 102 mm; szerokość twarzy:144 mm; szerokość żuchwy [go-go]: 96 mm; wysokość twarzy [n-gn]: 124 mm;
Typ dynarski δ - Ukrainka (Rusinka)
Przykład 8. Czekanowski J., Człowiek w czasie i przestrzeni, 1934
Typ dynarski δ