Antropologia
Fizyczna

1 grupa. Kierunki rozwojowe południowo-eurazjatyckie

a. kierunek rozwojowy nadśródziemnomorski

Cechy przewodnie: ciemna pigmentacja oczu i włosów a często i skóry (śniada, niekiedy brązowawa), wydłużony kształt głowy (długo- i pośredniogłowość, o wskaźniku poniżej 79), o wydatnej potylicy, rzeźba jednak kośćca czaszki jest słabsza, a sama czaszka delikatniej zbudowana niż czaszka nordyczna. Włosy faliste, a czasem nawet kędzierzawe.

W obrębie tego kierunku rozwojowego wyróżniamy kilka wariantów.

• Wariant 1 typowy, reprezentowany przez osobników o wąskiej twarzy (powyżej 85), o charakterystycznym konturze, a mianowicie płaszczyzny boczne twarzy są do siebie równoległe, tak, że twarz ma kształt mniej lub bardziej wydłużonej elipsy; wąskim (najwyżej do 65), prostym lub wypukłym nosie, o wysokim i wąskim grzbiecie. Często profil nosa z profilem czoła tworzy jednolitą prostą linię, znaną pod nazwą profil grecki. Wzrost niski, rzadziej średni; kończyny górne i dolne średnie. Zamieszkiwać ma południowe Włochy, część Półwyspu Iberyjskiego i wyspy zachodniej części Morza Śródziemnego. Odpowiednik typu iberyjsko-insularnego innych antropologów.
• Wariant 2 charakteryzuje się wysokim wzrostem, wąską twarzą i wąskim nosem, przy raczej smukłej budowie ciała. Spotykany raczej w Europie Zachodniej. Przez innych antropologów nazywany typem atlantycko-śródziemnomorskim.
• Wariant 3: wzrost niski lub średni, twarz średnia lub szeroka, nos średni lub szeroki, często o wklęsłym profilu. Spotykany raczej w północnej Afryce.
• Wariant 4: twarz szeroka, przy wyraźnie wysokim wzroście, nos niekiedy wklęsły o różnym wskaźniku. Spotykany raczej w północnej Afryce.

Niektórych przedstawicieli kierunku rozwojowego nadśródziemnomorskiej wiązać też można ze starą formą kromaniońską. Wyróżniają się oni wyższym wzrostem, silnym rozwojem łuków nadoczodołowych oraz szerszą twarzą i szerszym nosem. Spotyka się ich wśród wariantów 3 i 4, które są podobną pod względem morfologicznym formą, lecz o ciemnej pigmentacji do wariantu daloidalnego z kierunku rozwojowego nordycznego (patrz niżej). Stołyhwo nie zagłębiał się w kwestię ich ewentualnego pokrewieństwa. Generalnie odpowiadają rasie mediterranoidalnej (B) i jej typom pochodnym (np. BK) wg Michalskiego albo typowi sublaponoidalnemu w ujęciu Czekanowskiego.

b. kierunek rozwojowy orientalny

W porównaniu do poprzedniego różni się wyższym wzrostem, bardziej smukłą budową ciała, często występującym migdałowatym wykrojem szpary ocznej i bardziej ostrymi rysami twarzy.

Ukształtowanie morfologiczne przedstawicieli tego kierunku wykazuje pewne przystosowania do zamieszkiwanych terenów. Wzrost średniowysoki lub wysoki (najczęściej powyżej 170 cm), budowa ciała smukła, ścięgnista i sucha, co spotyka się również i u kobiet terenów pustynnych. Głowa długa (wsk. poniżej 76), o wydatnej potylicy, twarz bardzo wąska (wsk. powyżej 90), owalna. Nos wąski (wsk. poniżej 65), silnie wydatny o wąskim grzbiecie i profilu szczególnie u mężczyzn garbatym lub wypukłym, koniec nosa często opuszczony i pogrubiały, co tłumaczyć należy sąsiedztwem armenoidów. Domieszkami armenoidalnymi można też wytłumaczyć spotykaną niekiedy miękkość środkowej części twarzy i okolicy warg. Bardzo charakterystyczny jest u orientalidów kształt szpary ocznej, której kąt przyśrodkowy jest zaokrąglony wskutek wygięcia przyśrodkowego powieki dolnej, zaostrzony zaś kąt zewnętrzny. Kształt ten nazywa się migdałowatym. Fałda powieki górnej wykształcona raczej słabo, najczęściej występuje rowek. Barwa oczu ciemna, ciemnopiwna do czarnej. Podobnie czarne są włosy o różnym kształcie od gładkich do lokowatych, a niekiedy nawet kędzierzawych. Skóra śniada łub brunatnawa, o dość dużej skali zmienności, na terenach południowych znacznie ciemniejsza.

Zajmując szerokie i bardzo różne terytoria kierunek ten tworzy liczne formy mieszańców i warianty lokalne. Zamieszkuje przede wszystkim suche stepy i pustynie Arabii, Persji i częściowo Mezopotamii oraz północne części Afryki aż do Sahary. Brał ona udział w kształtowaniu się typów morfologicznych Żydów, wśród których w ich odłamie zwanym Sefardim przeważa komponenta orientalna, podczas gdy w odłamie zwanym Aszkenazim — komponenta armenoidalna. Wyraźne wpływy kierunku rozwojowego orientalnego spotyka się w południowym Kaukazie oraz w Persji.

c. kierunek rozwojowy indo-pamirski

Odpowiednik podobnie nazwanych typów antropologów radzieckich, względnie Indydów Eickstedta / Lundmana.

Terenem zamieszkania przedstawicieli kierunku rozwojowego indo-pamirskiego są Indie, Afganistan i Beludżystan, gdzie znajduje się oni w największym skupieniu. Poza tym rozsiani są na całym terenie Indii zachodnich przenikając do wszystkich ludów i ras, co doprowadza do powstania szeregu typów lokalnych.

Przedstawiciele tego kierunku rozwojowego charakteryzują się średnią lub niżej średnią wysokością ciała (ok. 160 cm), choć nie brak, szczególnie w części północnej, grup wysokich (ponad 170 cm). Budowa ciała smukła i delikatna, o długich kończynach, z cienkimi przedramionami i łydkami. Głowa silnie wydłużona (wsk. ok. 72—76) o wąskim i dobrze wysklepionym czole. Twarz również wąska, u mężczyzn raczej prostokątna, u kobiet owalna, o wąskim łub średnioszerokim (wsk. 64—73) wydatnym nosie, mającym wąską i wysoką nasadę i profil przeważnie prosty.

Oczy ciemne, powieka górna przy nieco przymkniętym oku przynosowo lekko uniesiona ku górze, wskutek czego szpara oczna ma wówczas wykrój sierpowaty. Skóra o ciepłej, jasnej, lub średnio brunatnej barwie, włosy ciemne z tendencją do zwijania się w loki.

Poza tym na południu Indii wśród ludów drawidyjskich występują formy o cechach prymitywnych z nawiązaniami weddo-australoidalnymi. O bardzo ciemnej jak na odłam biały skórze, ale europejskich proporcjach ciała i nosa oraz falistych włosach.

d. kierunek rozwojowy polinezyjski

Przy licznych cechach europeidalnych (podobne proporcje ciała i nosa oraz rysy twarzy, lekko faliste włosy), wykazują też pewne odchylenia w kierunku ras kolorowych, np. lekko brunatnawy odcień skóry i słabo wykształconą fałdę mongolską.

Mężczyźni charakteryzują się wysokim wzrostem (ok. 170 cm), silną i muskularną budową ciała o europejskich proporcjach. Barwa skóry wykazuje dużą skalę zmienności od bardzo jasno brunatnej do oliwkowobrunatnej, częściej jest ona jednak jasna. Oczy i włosy ciemne, choć spotyka się i rudawy blond szczególnie u dzieci. Owłosienie twarzy na ogół silne przy raczej słabym owłosieniu ciała. Włosy na głowie długie, zasadniczo faliste, a więc typu europejskiego, jakkolwiek u osobników z przymieszkami melanezyjskimi spotyka się włosy kędzierzawe.

Głowa o wskaźniku pośrednio- lub krótkogłowym (wsk. 77—84) wykazuje pod tym względem wahania lokalne. Twarz podłużna, o szerokim czole, zwężająca się ku dołowi. Nos długi, miernie szeroki (wsk. 75—85), o dobrze wyskłepionym grzbiecie i przeważnie prostym profilu oraz przylegających — często mięsistych — skrzydełkach. Szpara oczna przeważnie typu europejskiego o wrzecionowatym kształcie. Spotyka się jednak niekiedy nieco ukośne położenie szpary ocznej oraz fałdę nakątną, szczególnie u dzieci, czemu często towarzyszą nieco wydatne jarzma.

2 grupa.  Kierunki rozwojowe połnocno-zachodnio-europejskie

a. kierunek rozwojowy nordyczny

Cechy przewodnie: jasna pigmentacja oczu i włosów, białoróżowa skóra, pośredniogłowość, rzadziej długogłowość.

• Wariant 1 typowy, o twarzy wąskiej lub niekiedy średniej; wąskim, prostym lub wypukłym nosie; wzrost wysoki, rzadziej średni, kończyny górne i dolne długie.

  Biała skóra nordyków ma specyficzny, różowy odcień nie spotykany u żadnej innej rasy. Barwa oczu niebieska, względnie błękitna, bez szarawego odcienia, włosy blond, przeważnie o odcieniu rudawym, względnie rudym, kształt włosów falisty.

  Budowa głowy i twarzy podobnie jak całego ciała dolichomorficzna. Mózgoczaszka wydłużona, pośredniogłowa, rzadziej długogłowa (wsk. 73—82) o nieco pochylonym do tyłu czole, na którego dolnej krawędzi łuki nadoczodołowe są niekiedy silnie rozwinięte. Czaszka zbudowana jest masywnie z dobrze zaznaczoną rzeźbą kośćca czaszki.

  Twarz nordyków jest wąska (wsk. powyżej 84), z wąskim (wsk. poniżej 65) silnie wydatnym nosem o profilu prostym, rzadziej wypukłym lub falistym. Charakterystyczna jest równoległość profilu czoła i profilu grzbietu nosa, przy czym pomiędzy linią czoła i nosa znajduje się schodkowate zagłębienie podkreślone jeszcze przez wydatne nadnosie. Żuchwa miernie wysoka, o wysuniętej ku przodowi bródce.

  Wzrost niekiedy wyżej średni, przeważnie zaś wysoki (powyżej 165 cm), budowa ciała smukła, o szerokich barkach i wąskiej miednicy. Budowa ta występuje również i u młodych kobiet, wskutek czego ich sylwetka ma często chłopięcy charakter.

• Wariant 2 (z zahamowaniami rozwojowymi): nisko lub średniorosły, u którego często obok obniżenia wzrostu występują: wskaźnik głowy na granicy podkrótkogłowości (81-83), poszerzenie twarzy i nosa, którego profil jest niekiedy słabo wklęsły.
• Wariant 3 (daloidalny): wzrost wysoki lub bardzo wysoki, przy szerokiej twarzy i nosie, którego profil jest często wklęsły. Występujący raczej rzadko wariant odpowiada typowi elementarnemu kromanionoidalnemu (Y) Michalskiego. Grupa morfologiczna dalijska różni się od podanej powyżej nordycznej przede wszystkim silniejszym rozwojem, elementów szerokościowych ciała, wskutek czego budowa ciała jest masywna i ciężka. Głowa silniej wydłużona niż u nordyka o wskaźniku długogłowym, twarz niska, szeroka, o szerokiej bródce i wydatnych kątach żuchwy. Nos również szerszy i mniej wydatny niż u klasycznego wariantu nordycznego. Charakterystyczną cechą jest niski oczodół. W ogólnym ukształtowaniu głowy i twarzy grupa ta przypomina rasę kromaniońską z paleolitu młodszego.

Terenem rozprzestrzenienia różnych wariantów rasy nordycznej są przede wszystkim wybrzeża Morza Północnego i Bałtyckiego, czyli tereny Europy północnej. Najbardziej nordycznymi są kraje Skandynawskie: Szwecja, Norwegia, oraz Islandia, Anglia — ściśle Szkocja — wreszcie wspomniane już wybrzeża Morza Północnego i Bałtyckiego. Im dalej na południe i wschód tym procent nordyków jest mniejszy, tym silniejszą przewagę uzyskują inne elementy rasowe.

3 grupa. Kierunki rozwojowe przednioazjatycko-dynarskie

a. kierunek rozwojowy przednio-azjatycki, czyli armenoidalny

Cechami przewodnimi są: krótka, wysoka o ściętej potylicy głowa, nos zazwyczaj duży, wypukły lub garbaty, często mięsisty. Typowy przedstawiciel tego kierunku posiada wzrost, twarz i nos średnie, silne owłosienie ciała, pigmentację zazwyczaj ciemną, z tym że spotykamy wariant o jasnej pigmentacji.

Przedstawiciele kierunku rozwojowego przednio-azjatyckiego charakteryzują się średnią wysokością ciała (ok. 168 cm), długim tułowiem i krótkimi kończynami, a więc budową wybitnie krępą z silną skłonnością do tycia, szczególnie u kobiet.

Mózgoczaszka krótka i szeroka o wskaźniku krótko lub nadkrótkogłowym (wsk. powyżej 84). Charakterystyczna dla czaszki jest wielka jej wysokość przy spłaszczonej, jakby ściętej potylicy. Twarz wąska lub średnia (wsk. ok. 86), o szerokim i wysokim czole, zwężająca się ku dołowi. Niezmiernie charakterystyczny dla przedstawicieli tej rasy jest wąski, czasem średni nos (wsk. zasadniczo poniżej 65). Jest on przede wszystkim wielki, mięsisty, o profilu zdecydowanie wypukłym. Koniec nosa specyficznie zaokrąglony i  opuszczony w dół. Ten typ budowy nosa jest tak charakterystyczny, że często na określenie go jest używana nazwa „nos armenoidalny”. Mięsistość nosa obejmuje również przynosowe części twarzy i okolice ust, pogrubiając szczególnie wargę dolną. Wiąże się to również z ukształtowaniem powieki dolnej, która robi wrażenie jakby opadniętej nieco w dół odsłaniając białkówkę poniżej tęczówki. Szpara oczna ustawiona jest poziomo, kształt jej jest wrzecionowaty, powieka górna bez fałdy, ma wyraźny rowek oczodołowy (sulcus), co często jest określane jako powieka semicka (Michalski). Barwa tęczówki przeważnie piwna, czasem zielonawa. Barwa skóry śniada, lub śniadawa, czasem biała, włosy ciemne, często kruczoczarne, faliste, czasem nawet karbowane lub skręcone.

Armenoidów spotykamy w dużym procencie wśród mieszkańców Azji Mniejszej, ludów Kaukazu, specjalnie w Armenii oraz w Syrii. Pewne ich skupienia znajdują się na krańcach Półwyspu Arabskiego tworząc izolowaną grupę w Jemenie (Eickstedt). Wpływy tego kierunku rozwojowego sięgają daleko poza wymienione tereny biorąc udział w kształtowaniu się różnych populacji i typów antropologicznych zarówno w południowo-zachodniej Azji, jak i w Europie, a nawet i północnej Afryce. Armenoidzi wykazują wyraźne nawiązania do krótkogłowców europejskich, szczególnie dynaroidów. Stąd też niektórzy autorzy podkreślają tę łączność typologiczną i geograficzną rasy armenoidalnej i dynarskiej używając odpowiednich terminów, np. rasa dynaro-tauryjska (Škerlj)

b. kierunek rozwojowy dynaroidalny

Cechami przewodnimi są: krótka lub podkrótka głowa o ściętej potylicy, nos zazwyczaj wąski i długi, często wydatny i wypukły. U przedstawicieli typowych twarz zwykle wąska, wzrost wysoki, rzadziej średni, i raczej smukła budowa ciała; kończyny górne i dolne długie.

Prócz tego często w obrębie tego kierunku wyróżnić można grupy osobników wykazujących bądź to obniżenie wzrostu bądź poszerzenie twarzy i nosa (typ pseudoalpejski YH Michalskiego?), który u osobników młodych może posiadać profil lekko wklęsły.

Typ morfologiczny dynaroidów jest skrajnym przeciwieństwem budowy grupy środkowo-północno-europejskie|i. Szczególnie uderzająca jest dolichomorficzna, smukła budowa ciała. Przy wysokim lub nawet bardzo wysokim wzroście (ponad 170 cm), tułów jest krótki, wąski, kończyny zaś przeciwnie — długie. W ukształtowaniu mózgoczaszki charakterystyczny jest jej rozwój na wysokość, przy czym potylica jest płaska, ścięta, co podkreśla krótkość głowy (wsk. powyżej 82). Część twarzowa czaszki wąska, silnie wydłużona (wsk. powyżej 85). Niezmiernie charakterystyczny jest nos bardzo silnie wystający. Jest on wąski (wsk. poniżej 70) o wysokim, wąskim grzbiecie, profilu wypukłym lub garbatym, koniec nosa opuszczony w dół. Ten niezwykle silny rozwój nosa nadaje całej twarzy sępi wyraz. Równie silnie według niektórych autorów jest zbudowana żuchwa o wysokim trzonie i raczej nie wystającej bródce, przy czym cała żuchwa jakby obwisa ku dołowi. Przy silnym rozwoju żuchwy twarz robi niekiedy wrażenie jakby akromegalicznej. Również charakterystyczne wydają się być głębokie bruzdy biegnące od skrzydełek nosa ku dołowi poniżej kącików ust.

Ze względu na pigmentację wyróżniamy

• wariant ciemno pigmentowany (typowy) -  przedstawiciele tego wariantu charakteryzują się piwnymi lub zielonawe oczami (4-8) i włosami szatyn lub brunet.
• wariant jasno pigmentowany (noryjski) - którego wszystkie inne cechy są typowo dynarskie. Odpowiednik frakcji nordycznej (Al) typu subnordycznego Michalskiego (osobnicy o wypukłym / garbatym nosie)

Kierunek ten nie jest przez ośrodek krakowski (w przeciwieństwie do szkoły Czekanowskiego i kierunku morfologiczno-porównawczego Michalskiego) rozpatrywany jako mieszaniec, a tym bardziej mieszaniec rozpadający się przy krzyżowaniu. W ujęciu Stołyhwy stanowi on jednak kierunek ustabilizowany, związany z kierunkiem przednio-azjatyckim, z którego mógł powstać na drodze przekształceń bądź na skutek zmiany warunków bytu, bądź przez przymieszki innych form. W każdym jednak razie nie stanowi on nietrwałej krzyżówki typu nordycznego i armenoidalnego, jak to przyjmowały inne ośrodki.

4 grupa. Kierunki rozwojowe środkowo-północno-europejskie

a. kierunek rozwojowy bałtoidalny

Cechy przewodnie: okrągłogłowość (przy zaokrąglonej potylicy) i jasna pigmentacja. Typowi przedstawiciele charakteryzują się przeważnie szeroką twarzą, nosem średnim lub szerokim, o niskiej, szerokiej nasadzie, profil wklęsły lub prosty. Wzrost średni lub niski i najczęściej krępa budowa ciała.

Również jasnopigmentowany jak kierunek nordyczny’ różni się jednak tym, że jasne proste i miękkie włosy mają często odcień popielaty a nie rudawy, oczy nie są czysto błękitne, lecz szare lub błękitnoszare, wreszcie skóra jakkolwiek jasna nie jest białoróżowa lecz raczej szarawa, względnie żółtawa, tzw. skóra płowa.

Wysokość ciała niska lub średnia (ok. 166 cm), budowa krępa o proporcjach ciała mniej progresywnych niż u nordyka, a raczej przypominająca budowę dziecięcą o długim tułowiu i krótkich kończynach dolnych, a długich górnych. Ten typ budowy dziecięco-kształtny (pedomorficzny ) zaznacza się również w ukształtowaniu głowy i twarzy.

Głowa w stosunku do wysokości ciała duża, mniej lub bardziej okrągła o wskaźniku głównym krótko lub nadkrótkogłowym (wsk. powyżej 82). Czoło szerokie, stromo ustawione, nieraz, szczególnie u kobiet, prawie że dziecięco wypukłe, potylica słabo zaokrąglona lecz nie spłaszczona. Twarz niska, szeroka (wsk. poniżej 83) o dużej szerokości kątowej, o lekko wydatnych lukach jarzmowych i miękkich rysach. Nos mały, słabo wydatny, o profilu przeważnie wklęsłym i o zadartym końcu. Nasada nosa również niska, szeroka, wskaźnik nosa kategorii średnio lub nawet szerokonosowej (powyżej 65). Na tej szerokiej i nieco płaskiej twarzy szpary oczne są raczej wąskie, czasem nieco skośne, na tarsalnej części powieki górnej wykształcona fałda.

Występuje tu szereg wariantów o węższej twarzy i nosie, ewentualnie wyższym wzroście.

Główny ośrodek zamieszkania tej grupy morfologicznej stanowią tereny nadbałtyckie sąsiadujące bezpośrednio z terenami nordycznymi, poza tym Polesie, Białoruś i Rosja, przede wszystkim Wyżyna Wałdajska i dorzecze górnej Wołgi, wreszcie zachodnia Syberia. Przedstawiciele tej grupy rozsiani są w całej prawie Polsce, stanowiąc bodaj że najliczniej spotykaną u formę. Poza tym mniej lub bardziej licznie występują wśród ludności wszystkich krajów Europy środkowej.

Kierunek ten nie jest przez ośrodek krakowski (w przeciwieństwie do szkoły Czekanowskiego i kierunku morfologiczno-porównawczego Michalskiego) rozpatrywany jako mieszaniec, a tym bardziej mieszaniec rozpadający się przy krzyżowaniu. Kierunek bałtoidalny stanowi również odrębny, ustabilizowany kierunek rozwojowy, odpowiadający morfologicznie częściowo typowi subnordycznemu innych ośrodków, w szczególności zaś frakcji laponoidalnej tego typu (aL) w ujęciu Michalskiego.

b. kierunek rozwojowy  laponoidalny, czyli alpinoidalny

Głowa tego samego typu jak u bałtoida, tzn. okrągła, pigmentacja oczu i włosów ciemna. Twarz szeroka, nos średni lub szeroki, wklęsły lub prosty, wzrost raczej niski. Ogólny typ budowy często pedomorficzny (dziecięcokształtny).

Mają oni również średnią a raczej niską wysokość ciała (poniżej 165 cm) i pedomorficzną budowę, tj. raczej krępą o długim tułowiu i krótkich kończynach.

Głowa podobnie jak u form bałtyckich krótka, okrągła (wsk. powyżej 82), o wydatnej i zaokrąglonej potylicy i często silnie wypukłym czole. Twarz niska (wsk. poniżej 83), okrągła, o rysach miękkich, nos przeważnie mały, niski i szeroki (wsk. ponad 70) o wklęsłym profilu i tępym, zadartym końcu.

Podane powyżej cechy klasycznej formy laponoidalnej szczególnie wyraźnie zaznaczają się u kobiet, podobnie jak u przedstawicieli grupy bałtyckiej, do której, jak widzimy, jest bardzo podobna.

Kerunek rozwojowy alpinoidalny różni się od bałtyckiego ciemną pigmentacją. Oczy alpinoidów mają barwę od piwnej do piwnozielonej lub nawet szarej (dość duża skala wahań), włosy przeważnie ciemno szatynowe, rzadziej brunet, skóra ciemniejsza — płowa iub śniadawa.

Zasadniczym terenem zamieszkania alpinoidów są wspomniane już lesiste tereny górskie masywu Alp i łuku Karpat, gdzie formy te wykazują największe skupienia. Występują więc w środkowej Francji, południowych Niemczech, Czechosłowacji, południowej Polsce, na Węgrzech, sięgając dalej na wschód.

W obrębie tego kierunku występują podobne warianty jak u bałtoida.

Ośrodek krakowski kierunku laponoidalnego /alpinoidalnego nie włączał do żółtego odłamu człowieka.

5 grupa. Kierunki rozwojowe zachodnio-azjatyckie

Prawdopodobnie powstały na skutek przemieszania się elementów białych z żółtymi, centralno-azjatyckimi.

a. kierunek rozwojowy turański

Przedstawiciele turanidów charakteryzują się średnim wzrostem (ok. 163—166 cm), o  dużej skali zmienności. Budowa ciała jest raczej drobna i smukła. Głowa krótka (wsk. ok. 84—86), wysoka, twarz wydłużona, zwężająca się ku dołowi, nos wąski, na pograniczu średniego (wsk. 65—69) o profilu prostym lub wypukłym. Szpara oczna często nieco skośna, fałda powiekowa najczęściej dobrze wykształcona, rzadko tylko tworzy mongolską fałdę nakątną.

Pigmentacja ciemna, skóra śniada, często jasnośniada, oczy ciemne, włosy ze skłonnością do lekkiej falistości.

Kierunek rozwojowy turański  reprezentowany jest licznie wśród Kazachów, Turkmenów, Kirgizów.

Odpowiednik Turanidów Eickstedta i typu turańskiego (HM) Michalskiego.

6 grupa. Kierunek rozwojowy paleoazjatycki

Do grupy kierunków rozwojowych odłamu białego zaliczamy poza tym paleoazjatów, którzy najliczniej zdają się występować wśród Ajnów. Charakteryzują się oni długą głową, dość wyraźnymi łukami brwiowymi, szeroką (ale nie płaską) twarzą i szerokim nosem o profilu prostym lub wklęsłym. Wzrost niski, a co najwyżej średni, pigmentacja ciemna. Włosy faliste. Bardzo silne owłosienie ciała. Wg ośrodka krakowskiego kierunek ten spokrewniony jest z odłamem weddo-australoidalnym.