Rasa arktyczna (I)

Jeden z typów elementarnych w typologii indywidualnej kierunku morfologiczno-porównawczego. Odmiana żółta. Rasa arktyczny (względnie typ elementarny arktyczna) oznacza się symbolem I. In English: Artic race.

Ogólna charakterystyka:

Główne cechy:

  • wzrost niski (x-164)
  • budowa bardzo krępa
  • głowa długa (wskaźnik główny x-76), czaszka duża, silnie urzeźbiona, często z lofokefalią (dachówkowate sklepienie)
  • czoło pochylone o wydatnych łukach nadoczodołowych
  • czaszka dość niska i silnie wysklepiona
  • twarz  wąska (wsk. twarzowy 87-x), z obfią podściółką tłuszczową na policzkach; kontur twarzy bardzo często prostokątny lub trapezowaty, co powoduje szeroka szczęka górna szeroka tak jak i żuchwa, która jest zwykle dodatkowo wysoka i masywna
  • profil poziomy twarzy: płaski
  • profil pionowy twarzy: mezognatyczny, częsty prognatyzm zębodołowy
  • nos wąski (wsk. nosowy x-65); profil różny, może być bardzo słabo wklęsły (nigdy bardziej); nasada nosa  niska
  • oczodoły wysokie (wsk. oczodołowy 83-x)
  • kolor oczu: bardzo ciemne (1-4)
  • oprawa oka:  fałda mongolska raczej słaba; szpa oczna często esowata
  • kolor włosów: czarne i czarnobrązowe (X-Y)
  • kształt włosów: sztywne, proste
  • kolor skóry: żółtawobrunatna (czasem z rumieńcem)
  • owłosienie ciała słabe
  • pozostałe: otwór gruszkowaty nosa bardzo wąski, zwykle o ostrej krawędzi; dół nadkłowy bardzo słaby lub brak

Cechy dyskwalifikujące danego osobnika jako przedstawiciela tego typu (mimo posiadania innych wyżej wymienionych):

  • czaszka słabo wysklepiona lub wysoka
  • wyraźnie wklęsły nos
  • słaby rozwój żuchwy
  • mocne owłosienie ciała
  • szatynowe  włosy

Cechy dyskwalifikujące danego osobnika jako przedstawiciela tego typu (mimo posiadania innych wyżej wymienionych):

  • frakcja centralna (Ii) - wzrost x-163; wsk. główny x-75; wsk. twarzowy 88-x
  • frakcja peryferyczna (iI) - wzrost 164 i / lub wsk. główny 76 i /lub wsk. twarzowy 85-87 i/lub wsk. nosa 66

Niżej sprawdź dokładną charakterystykę. Część wymienionych cech, szczególnie opisowych, ma jedynie znaczenie pomocnicze i nie może służyć jako podstawowe kryterium wyznaczania przynależności do tej rasy.

wzrost i budowa ciała:

wzrost niski (mężczyźni x-164, kobiety x- 148) - przeciętny wzrost odpowiada realiom sprzed kilkudziesięciu lat, obecnie w związku z jego podwyższeniem w całej populacji, jest zapewne wyższy)

budowa ciała:wybitnie krępa, dużo pyknoidów

głowa / czaszka:

wskaźnik główny: dolichocefaliczny(x-76)

wskaźnik wysokościowo-długościowy: czaszka niska

wskaźnik wysokościowo-szerokościowy: czaszka bardzo wysklepiona

cechy opisowe:

  • czaszka duża lub bardzo duża; archimorficzna; silnie urzeźbiona
  • czaszka z tendencją do lofokefalii

czoło:

twarz:

wskaźnik twarzowy całkowity: wąska, do bardzo wąskiej, rzadko na granicy średnio szerokiej (85-x)

wskaźnik górnotwarzowy wysoki (52-x)

cechy opisowe:

nos:

wskaźnik nosowy: wąski do bardzo wąskiego (x-66 dla głowy, x-48 dla czaszki)

cechy opisowe:

żuchwa i górna szczęka:

szczęka górna

tendencja do prognatyzmu zębodołowego

oczodoły:

wskaźnik oczodołowy [mf]  - wysoki (83-x)

oczy:

włosy:

skóra:

  • kolor skóry: od śniadozółtawej do żółtobrunatnej, najciemniejsza z ras odmiany żółtej
  • czasem występuje rumieniec

owłosienie:

  • zarost i owłosienie ciała słabe

Występowanie:

Rasa ta koncentruje się u Eskimosów grenlandzkich, amerykańskich i azjatyckich (ale nie oznacza to że jest to synonim rasy eskimoskiej i występuje tylko u nich) i innych populacjach subarktycznych Syberii (szczególnie u Czukczów i Koriaków) i Alaski (Aleuci).  W postaci typów mieszanych rasa (I) jest dość liczna w wielu rejonach Syberii (np. rejon nadamurski - Gołdowie i Oroczoni).

Bardziej na południe  liczniej można spotkać wpływy tej rasy (w postaci typów mieszanych) w Japonii, Tybecie i jedynie wyjątkowo w Indochinach.

Jej wpływy widać też u części Indian północnoamerykańskich (głównie w Kanadzie). Oraz na krańcu Ameryki Południowej, u niskich, długogłowych Indian Ziemi Ognistej.

Według Stolarczyka [1999] rasa ta zajmowała w przeszłości znacznie większe przestrzenie i następnie została zepchnięta do obszarów rezidualnych. Górnopaleolityczna, magdaleńska czaszka z Chancelade (Francja) wyraźnie według niego nawiązuje do charakterystyki rasy arktycznej.

Dla porównania - sklady typologiczne:

  • Chiny  (♂) 0.92%
  • Korea Północna (♂) 0.4% - seria [Stolarczyk 1976]
  • Mongolia (♂) 0.3%
  • Mongolia (♀) 0.2%

Dla porównania - wybrane składy rasowe (w nawiasach poszczególne typy wg liczebności)

  • Gołdowie (♂) - 23.73% (ZI >> MI > QI > YI > AI)
  • Oroczoni (♂+♀) - 18% ( | ZI, LI | > MI)
  • Gołdowie (♀) - 15.52% (ZI > MI > LI)
  • Mongolia (♂) - 7.5% (MI > LI > ZI > QI > | I, HI , AI | > | YI, PI , EI | )
  • Korea Północna (♂) - 6.96% (ZI > MI) - seria [Niemiec 1965]
  • Korea Północna (♂) - 6.8% (MI > | LI,  ZI | > | QI + I | ) - seria [Stolarczyk 1976]
  • Mongolia (♀) - 6.7% (MI > LI > ZI > QI > AI > I )
  • Korea Północna (♀) - 3.6% (MI, ZI) - seria [Stolarczyk 1976]
  • Chamneganie, plemię Ewenków - 3.3% (nie mam podziału na typy)
  • Wietnamczycy - 1.6% (nie mam podziału na typy)
  • Chiny - 1.4% (ZI +I)

BIBLIOGRAFIA:

  1. Henzel T., Michalski I.,Podstawy klasyfikacji człowieka w ujęciu Tadeusza Henzla i Ireneusza Michalskiego (oraz dyskusja do artykułu), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, 1955 (zobacz opis tej rasy)
  2. Michalski I., Składniki antropologiczne ludności Śródziemnomorza. Cz. 1, Rasy [w:] Człowiek w Czasie i Przestrzeni : kwartalnik PTA, 1963, Tom 6, Numer 2(22) , s. 60-69 link
  3. Michalska-Wichan J., Struktura antropologiczna ludności Mongolii [w:] Acta Universitatis Lodzensis. Folia Zoologica et Anthropologica, t. 4, 1986, s. 79-138
  4. Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, 1938
  5. Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, odbitka ze sprawozdań TNW XXXI, Wydział IV, str 1 - 4, 1938
  6. Niemiec S., Analiza antropologiczna studentów Koreańczyków [w:] Materiały i Prace Antropologiczne, nr 18, 1965, s. 5-53
  7. Poniatowski S., Gołdowie, Oroczoni: tablice antropometryczne, 1914 link
  8. Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków cz. I [w:] Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 81-108
  9. Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków cz. II, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 3, 1976, s. 3-28
  10. Stolarczyk H., Zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe człowieka [w:] red. Malinowski A., Wstęp do antropologii i ekologii człowieka, 1999
  11. Wierciński A.,Typologia rasowa [w:] Mały Słownik Antropologiczny, 1976, s. 471–481 ink
  12. Wierciński A., The Racial Analysis of Human Populations in Relation to Their Ethnogenesis, Current Anthropology, Vol. 3, No. 1 (Feb., 1962), s. 2+9-46 link
  13. Wokroj F., Ludność nadamurska w świetle antropologicznych materiałów Stanisława Poniatowskiego [w:] Lud, nr 50, 1966, s. 121-189

Odpowiedniki w innyh typologiach:


 Zobacz też - podstawowe różnice między indywidualnymi typami rasowymi, a rasami geograficznymi

Objaśnienia do powyższych danych:

  1. ♂ - mężczyźni
  2. ♀ - kobiety
  3. w nawiasach po średnich podane zakresy zmienności (min - max)
  4. Najważniejsze zakresy zmienności, służące do różnicowania z innymi typami, podane są w sekcji "Główne cechy". Podane w dalszym opisie średnie dla cech mają znaczenie informacyjne.

Przykład 1. Stolarczyk H., Zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe człowieka [w:] red. Malinowski A., Wstęp do antropologii i ekologii człowieka, 1999
 
rasa arktyczna (I)
 
Typ elementarny arktyczny (I)

 

Przykład 2. Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, 1938

rasa arktyczna (I)

typ arktyczny (I)

 

Przykład 3. Mydlarski J., Rasa [w:] red. Czekanowski J., Człowiek, jego rasy i życie, 1939

rasa arktyczna (I)

Typ elementarny arktyczny (I)

 

Przykłady z innych autorów

Przykład 4. Uze M., Types humaines de la monde, 1955

prawdopodobnie rasa arktyczna (I) - Kanada (Labrador), esowata szpara oczna

Typ elementarny arktyczny (I)

 

Przykład 5. Coon C.S., The living races of man, 1965

prawdopodobnie rasa arktyczna (I) - Syberia, wybitna lofokefalia; bardzo szeroka i kanciasta żuchwa

typ arktyczny (I)

 

materiał kostny

Przykład 6. Reprint z '94 wydania z 1931 "Encyklopedii Powszechnej" wydawnictwa Gutenberga tom 14 (Polska Agencja Telegr. do Rewindykacja)

prawdopodobnie czaszka rasy arktycznej (I)

 czaszka eskimoska