Rasa laponoidalna (L) - wariant azjatycki

Jedna z ras (typów elementarnych) w typologii indywidualnej kierunku morfologiczno-porównawczego. Rasa laponoidalna (względnie typ elementarny laponoidalny) oznacza się symbolem L. Przejście odmiany białej do żółtej. In English: Lapponoid race (L).

Uwaga: nie nalezy mylić tegj rasy z tak samo nazywającym się typem rasowym z antropologii sowieckiej. Ograniczonym terytorialnie do okolic Uralu i północnej Skandynawii.

Ogólna charakterystyka:

Główne cechy:

  • wzrost niski lub średni (x-169)
  • budowa krępa
  • głowa brachycefaliczna (wskaźnik główny 83-x) czaszka mała, mezomorficzna, niezbyt silnie urzeźbiona, o sferoidalnym konturze; skronie wypukłe; czoło proste do wypukłego
  • wysokość głowy średnia  i słabo wysklepiona
  • twarz płaskawa, okrągława; szeroka, (wsk. twarzowy x-83); mezo-ortognatyczna; kości policzkowe wystające na boki i do przodu; rysy twarzy miękkie; policzki pełne, z grubą warstwą podściółki tłuszczowej
  • nos średnio szeroki do szerokiego (wsk. nosowy 70-x); mało wydatny; profil z reguły wklęsły lub falisto-wklęsły lub prosty; koniuszek zaokrąglony i zadarty;  nasada i grzbiet szerokie; nieostra krawędź otworu gruszkowatego nosa
  • oczodoły niskie (wsk. oczodołowy x-82), małe
  • kolor oczu: ciemne (1-6), z rzadka piwnozielonawe (7)
  • oprawa oka: szpara oczna często ukośna; silna fałda powiekowa, często fałda mongolska w różnych stopniach (w wariancie europejskim bardzo rzadka, w azjatyckim dość częsta)
  • kolor włosów: ciemne (T-Y)
  • kształt włosów:  proste, sztywne
  • kolor skóry: płowa do żółtośniadej
  • zarost i owłosienie ciała: słabe

Cechy dyskwalifikujące danego osobnika jako przedstawiciela tego typu (mimo posiadania innych wyżej wymienionych):

Frakcje:

  • Frakcja centralna (Ll) - wzrost x-164
  • Frakcja peryferyczna (lL) - wzrost 165-169

Niżej sprawdź dokładną charakterystykę. Część wymienionych cech, szczególnie opisowych, ma jedynie znaczenie pomocnicze i nie może służyć jako podstawowe kryterium wyznaczania przynależności do tej rasy.

wzrost i budowa ciała:

wzrostśredni wzrost odpowiada realiom sprzed kilkudziesięciu lat, obecnie w związku z jego podwyższeniem w wielu populacjach, jest na pewno wyższy

  • niski lub średni (x-169)

budowa:

  • o krępej, masywnej lub przysadzistej budowie ciała
  • kościec mocny, mięśnie dobrze rozwinięte i obfita podściółka tłuszczowa
  • głowa relatywnie duża w porównaniu z resztą ciała
  • szyja krótka, gruba, o bardzo słabo zaznaczonej grdyce
  • tułów długi; o szerokich, prawie poziomych barkach i szerokich biodrach; klatka piersiowa krótka; szeroka i głęboka; obwód pasa duży
  • pośladki silnie wypukłe
  • pierś kobieca półkulista, często obfita
  • kończyny krótkie, silnie umięśnione, nogi nierzadko uderzają swą nadmierną grubością
  • dłonie małe, krókie, grube i pulchne, o krótkich palcach
  • stopy krótkie, szerokie i dobrze wysklepione o dość wysokim podbiciu

głowa / czaszka:

wskaźnik główny: głowa brachycefaliczna (83-x)

wskaźnik wysokościowo-długościowy: głowa przeważnie średnio wysoka do początkowych zakresów wysokiej (x-70), podobnie czaszka (x-77)

wskaźnik wysokościowo-szerokościowygłowa przeważnie spłaszczona od góry lub  średnio wysklepiona (x-85), podobnie czaszka (x-94)

cechy opisowe głowy:

  • skronie wyraźnie wypukłe, ciemię wysklepione, potylica wąska, łagodnie zaokrąglona
  • czoło wąskie, wysokie, ku górze wyraźnie rozszerzające się, prostopadłe, czasem wypukłe
  • słabo zaznaczone łuki brwiowe, płaskia gładzizna i wyraźne guzy czołowe

cechy opisowe czaszki:

  • czaszka różnej wielkości (Michalski podawał że stosunkowo duża; Wierciński że mała); mezomorficzna; masywna, grubokoścista, dość słabo urzeźbiona
  • czaszka w normie wierzchołkowej sferoidalna
  • krawędź otworu gruszkowatego nieostra

twarz:

wskaźnik twarzowy całkowity: twarz szeroka (x-83)

wskaźnik górnotwarzowy: niskie twarz górna (x-51)

fizjonomia:

  • kształt twarzy: pełny, okrągławy, często bardzo szeroko owoidalny (jajowaty)
  • miękkie rysy
  • łuki jarzmowe wyraźnie zaznaczone, silnie rozstawione, stosunkowo daleko ku przodowi osiągające największą szerokość
  • wydatne kości policzkowe (Chiny 63%), policzki niewklęsłe
  • panniculus malaris dobrze rozwinięty, nierzadko maskujący kości policzkowe
  • profil poziomy twarzy: płaskawy
  • profil pionowy twarzy: orto- i mezognatyczny; z lekkim prognatyzmem zębodołowym, w seriach z Azji jest znacznie silniej wyrażony

nos:

wskaźnik nosowy: nos średnio szeroki do szerokiego (70-x dla głowy, 50-x dla czaszki)

cechy opisowe:

wydatność nosa: słabo wydatny

szczęka górna, żuchwa, zęby, żuchwa:

górna szczęka:

W seriach z Azji prognatyzm jest znacznie silniej wyrażony niż w wariancie europejskim i występuje u większości osobników.

żuchwa:

  • żuchwa miernie wysoka i szeroka o wyraźnie zaznaczonych kątach (gonionach)
  • o mało wydatnym ale mocnym żwaczu
  • o płaskim, często cofniętym podbródku

zęby:

  • średniej wielkości
  • żółtawe
  • mocne

usta:

oczodoły:

oczy:

  • kolor oczu:oczy ciemne (1-6), wyjątkowo tylko ze słabym odcieniem zielonawopiwnym (7)
  • małe,
  • niezbyt płytko osadzone
  • ukształtowanie powieki górnej: fałda powiekowa pospolita i dobrze rozwinięta; z tendencją do słabo lub średnio wyrażonej fałdy mongolskiej, w Europie przeważnie jej brak
  • szpara oczna zwykle wąska, często ukośna; wrzecionowata, rzadziej esowata

włosy:

  • kolor włosów: szatynowe, czarno-brunatne lub czarne (T-Y w skali Fischera-Sallera lub 5 i 27 w skali Fischera)
  • kształt włosów: zupełnie proste,
  • rzadkie ale grube, często sztywne; w Azji znacznie bardziej niż w Europie [Czortkower 1934]
  • łysina rzadka i późna, typu czołowego

skóra:

  • kolor skóry: płowa lub śniada z wyraźnie żółtawym odcieniem, w Europie jaśniejsza niż w Azji [Czortkower 1934]
  • bez rumieńca
  • bez piegów
  • gruba
  • na czole luźna
  • słabo i późno marszcząca się
  • w Europie występuje bardzo rzadko u dzieci tzw. plama mongolska, w Azji znacznie częściej [Czortkower 1934]

uwłosienie:

  • owłosienie ciała skąpe, często nawet w okolicy łonowej dość proste
  • zarost skąpy lub nierównomierny, niekiedy szczątkowy, twardy
  • brwi cienkie i skąpe, ukośne lub wzniesione, rzadziej poziome
  • rzęsy krótkie i rzadkie

uszy:

  • niewielkie
  • niezbyt grube
  • najczęściej przylegające

Uwagi

W porównaniu z pierwotnym ujęciem Michalskiego i całego kierunku morfologiczno-porównawczego, jak też Czekanowskiego, postanowiłem rozdzielić rasę laponoidalną na warianty morfologiczne europejski i azjatycki (to moja własna interpetacja).

Różnią się nasileniem cech opisowych odmiany żółtej takich jak procent fałdy mongolskiej, skośność szpary ocznej, spłaszczenie profilu poziomego twarzy, prognatyzm zębodołowy, bardziej żółtawy odcień skóry, sztywniejsze włosy. We wskaźnikach i wymiarach nie ma większej różnicy.

Dla czaszek kąty spłaszczenia twarzy i nosa oraz stopień rozwoju prognatyzmu zębodołowego miałyby zapewne największe znaczenie diagnostyczne przy rozróżnieniu między dwoma wariantami.

Oczywiście oba warianty tej rasy mają też swoje skupienia geograficzne (Europa i Azja wschodnia). Rejon zachodniej Syberii / Uralu byłby miejscem ich "klinowego"  przechodzenia jeden w drugi.

Zobacz opis wariantu europejskiego rasy laponoidalnej (L)

Występowanie:

Warto jednak podkreślić że azjatyccy laponoidzi zdają się wykazywać właściwości odmiany żółtej w stopniu wyraźnie słabszym niż inne rasy  tej odmiany. Dlatego przez Wiercińskiego rasa ta została  zaliczona do formy przejściowej do odmiany białej.

Dla porównania:

wariant azjatycki (w Azji jest głównie składnikiem typów mieszanych z innymi rasami odmiany żółtej)

wschodnia Azja

składy typologgiczne

  • Oroczoni (♂+♀)  8%
  • Korea Północna (♀) 7.1% - seria [Stolarczyk 1976]
  • Chiny (♂) - 6.42%
  • Korea Północna (♂) 3.79% - seria [Niemiec 1965]
  • Mongolia (♀) 3.4%
  • Korea Północna (♂) 1.5% - seria [Stolarczyk 1976]
  • Mongolia (♂) 0.4%

składy rasowe (w nawiasach typy według liczebości, znak >> oznacza dużą przewagę nad kolejnymi typami)

  • Wietnamczycy (♂+♀) - 35.5% (brak danych co do podziału na typy)
  • Oroczoni (♂+♀) 34% (LQ > | LZ, LI | > | LM, L | )
  • Korea Północna (♀) 32.1% (LZ > LM > LQ  > L) - seria [Stolarczyk 1976]
  • Korea Północna (♂) 25.31% (LZ > LM > L > | LQ. LI |) - seria [Niemiec 1965]
  • Mongolia (♀) - 23.2% (LZ > LM > LQ > L >> KL)
  • Mongolia (♂) - 20.9% (LZ > LM > LQ >> HL > L > YL > KL)
  • Korea Północna  (♂) 20.6% (LZ > LM > | LI, LQ | > L) - seria [Stolarczyk 1976]
  • Chamneganie, plemię Ewenków (♂+♀) - 21.7% (brak danych co do podziału na typy)
  • Gołdowie (♀) 12.07% (LZ > LI)
  • Gołdowie (♂) 3.39% (LZ > LI)

BIBLIOGRAFIA:

  1. Henzel T., Michalski I., Podstawy klasyfikacji człowieka w ujęciu Tadeusza Henzla i Ireneusza Michalskiego (oraz dyskusja do artykułu), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, 1955
  2. Michalska-Wichan J., Struktura antropologiczna ludności Mongolii [w:] Acta Universitatis Lodzensis. Folia Zoologica et Anthropologica, t. 4, 1986, s. 79-138
  3. Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu), Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953 link
  4. Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, 1938
  5. Niemiec S., Analiza antropologiczna studentów Koreańczyków [w:] Materiały i Prace Antropologiczne, nr 18, 1965, s. 5-53
  6. Poniatowski S., Gołdowie, Oroczoni: tablice antropometryczne, 1914 link
  7. Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków. Część I, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 81-108
  8. Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków. Część II, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Ma tematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 3, 1976, s. 3-28
  9. Wierciński A.,Typologia rasowa [w:] Mały Słownik Antropologiczny, 1976, s. 471–481 link
  10. Wierciński A.,  Bielicki T., The Racial Analysis of Human Populations in Relation to Their Ethnogenesis, Current Anthropology, Vol. 3, No. 1 (Feb., 1962), s. 2+9-46 link 
  11. Wokroj F., Ludność nadamurska w świetle antropologicznych materiałów Stanisława Poniatowskiego [w:] Lud, nr 50, 1966, s. 121-189


 Zobacz też - podstawowe różnice między indywidualnymi typami rasowymi, a rasami geograficznymi

Objaśnienia do powyższych danych:

  1. ♂ - mężczyźni
  2. ♀ - kobiety
  3. w nawiasach po średnich podane zakresy zmienności (min - max)
  4. Najważniejsze zakresy zmienności, służące do różnicowania z innymi typami, podane są w sekcji "Główne cechy". Podane w dalszym opisie średnie dla cech mają znaczenie informacyjne.

 


Przykład 1. Mała Encyklopedia Powszechna PWN, 1959

Rasa laponoidalna (L), wariant azjatycki - przykład z tablicy nr 26 "Człowiek - typy antropologiczne"

ll0000000000000000000

 

Przykład 2. Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, 1938

Rasa laponoidalna (L), wariant azjatycki - Chiny

chin-lap
 
 
 
Przykład 3. Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków. Część I, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 81-108

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 155,4; wskaźnik główny 83.6 (krótka głowa); wskaźnik twarzy całkowity - 75.8 (wybitnie szeroka); wskaźnik nosowy - 72.0 (średnio szeroki);

wskaźnik wysokosciowo-długościowy - 68.3 (dość wysoka głowa);  wskaźnik wys-szerok. - 81.7 (niezbyt spłaszczona głowa); wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy - 97.4 (jarzma szerokie w stosunku do głowy);  wskaźnik górnotwarzowy - 49.0(nsikie twarz górna); wskaźnik wysokości nosa - 44.2 (niskawy); 

profil nosa: falisto-bulwiasty; oprawa oka: fałda mongolska bardzo słaba;

kolor skóry - śniadożółtawa; kolor oczu - 1 (czarnobrazowe); kolor włosów - Y (czarne); kształt włosów: proste sztywne; 

Rasa laponoidalna (L),  wariant azjatycki - Korea Północna

typ laponoidalny (L)

 

 
Przykład 4. Stolarczyk H., Zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe człowieka [w:] red. Malinowski A., Wstęp do antropologii i ekologii człowieka, 1999
 
Rasa laponoidalna (L) - wariant azjatycki
ll-434343