Jedna z ras (typów elementarnych) w typologii indywidualnej kierunku morfologiczno-porównawczego. Rasa laponoidalna (względnie typ elementarny laponoidalny) oznacza się symbolem L. Przejście odmiany białej do żółtej. In English: Lapponoid race (L).
Uwaga: nie nalezy mylić tegj rasy z tak samo nazywającym się typem rasowym z antropologii sowieckiej. Ograniczonym terytorialnie do okolic Uralu i północnej Skandynawii.
wariant europejski rasy laponoidalnej (L)
Opisany przy rasach odmiany białej - zobacz. Różni się mniejsyzm nasileniem cech (opisowych) odmiany żółtej (procent fałdy mong., skośność szpary ooznej itp.)
głowa brachycefaliczna (wskaźnik główny 83-x) czaszka mała, mezomorficzna, niezbyt silnie urzeźbiona, o sferoidalnym konturze; skronie wypukłe; czoło proste do wypukłego
twarz płaskawa, okrągława; szeroka, (wsk. twarzowy x-83); mezo-ortognatyczna; kości policzkowe wystające na boki i do przodu; rysy twarzy miękkie; policzki pełne, z grubą warstwą podściółki tłuszczowej
nos średnio szeroki do szerokiego (wsk. nosowy 70-x); mało wydatny; profil z reguły wklęsły lub falisto-wklęsły lub prosty; koniuszek zaokrąglony i zadarty; nasada i grzbiet szerokie; nieostra krawędź otworu gruszkowatego nosa
kolor oczu: ciemne (1-6), z rzadka piwnozielonawe (7)
oprawa oka: szpara oczna często ukośna; silna fałda powiekowa, często fałda mongolska w różnych stopniach (w wariancie europejskim bardzo rzadka, w azjatyckim dość częsta)
Niżej sprawdź dokładną charakterystykę. Część wymienionych cech, szczególnie opisowych, ma jedynie znaczenie pomocnicze i nie może służyć jako podstawowe kryterium wyznaczania przynależności do tej rasy.
ukształtowanie powieki górnej: fałda powiekowa pospolita i dobrze rozwinięta; z tendencją do słabo lub średnio wyrażonej fałdy mongolskiej, w Europie przeważnie jej brak
szpara oczna zwykle wąska, często ukośna; wrzecionowata, rzadziej esowata
W porównaniu z pierwotnym ujęciem Michalskiego i całego kierunku morfologiczno-porównawczego, jak też Czekanowskiego, postanowiłem rozdzielić rasę laponoidalną na warianty morfologiczne europejski i azjatycki (to moja własna interpetacja).
Różnią się nasileniem cech opisowych odmiany żółtej takich jak procent fałdy mongolskiej, skośność szpary ocznej, spłaszczenie profilu poziomego twarzy, prognatyzm zębodołowy, bardziej żółtawy odcień skóry, sztywniejsze włosy. We wskaźnikach i wymiarach nie ma większej różnicy.
Dla czaszek kąty spłaszczenia twarzy i nosa oraz stopień rozwoju prognatyzmu zębodołowego miałyby zapewne największe znaczenie diagnostyczne przy rozróżnieniu między dwoma wariantami.
Oczywiście oba warianty tej rasy mają też swoje skupienia geograficzne (Europa i Azja wschodnia). Rejon zachodniej Syberii / Uralu byłby miejscem ich "klinowego" przechodzenia jeden w drugi.
Warto jednak podkreślić że azjatyccy laponoidzi zdają się wykazywać właściwości odmiany żółtej w stopniu wyraźnie słabszym niż inne rasy tej odmiany. Dlatego przez Wiercińskiego rasa ta została zaliczona do formy przejściowej do odmiany białej.
Dla porównania:
wariant azjatycki (w Azji jest głównie składnikiem typów mieszanych z innymi rasami odmiany żółtej)
wschodnia Azja
składy typologgiczne
Oroczoni (♂+♀) 8%
Korea Północna (♀) 7.1% - seria [Stolarczyk 1976]
Chiny (♂) - 6.42%
Korea Północna (♂) 3.79% - seria [Niemiec 1965]
Mongolia (♀) 3.4%
Korea Północna (♂) 1.5% - seria [Stolarczyk 1976]
Mongolia (♂) 0.4%
składy rasowe (w nawiasach typy według liczebości, znak >> oznacza dużą przewagę nad kolejnymi typami)
Wietnamczycy (♂+♀) - 35.5% (brak danych co do podziału na typy)
Henzel T., Michalski I., Podstawy klasyfikacji człowieka w ujęciu Tadeusza Henzla i Ireneusza Michalskiego (oraz dyskusja do artykułu), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, 1955
Michalska-Wichan J., Struktura antropologiczna ludności Mongolii [w:] Acta Universitatis Lodzensis. Folia Zoologica et Anthropologica, t. 4, 1986, s. 79-138
Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu), Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953 link
Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, 1938
Niemiec S., Analiza antropologiczna studentów Koreańczyków [w:] Materiały i Prace Antropologiczne, nr 18, 1965, s. 5-53
Poniatowski S., Gołdowie, Oroczoni: tablice antropometryczne, 1914 link
Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków. Część I, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 81-108
Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków. Część II, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Ma tematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 3, 1976, s. 3-28
Wierciński A.,Typologia rasowa [w:] Mały Słownik Antropologiczny, 1976, s. 471–481 link
Wierciński A., Bielicki T., The Racial Analysis of Human Populations in Relation to Their Ethnogenesis, Current Anthropology, Vol. 3, No. 1 (Feb., 1962), s. 2+9-46 link
Wokroj F., Ludność nadamurska w świetle antropologicznych materiałów Stanisława Poniatowskiego [w:] Lud, nr 50, 1966, s. 121-189
Zobacz też - podstawowe różnice między indywidualnymi typami rasowymi, a rasami geograficznymi
Objaśnienia do powyższych danych:
♂ - mężczyźni
♀ - kobiety
w nawiasach po średnich podane zakresy zmienności (min - max)
Najważniejsze zakresy zmienności, służące do różnicowania z innymi typami, podane są w sekcji "Główne cechy". Podane w dalszym opisie średnie dla cech mają znaczenie informacyjne.
Przykład 1. Mała Encyklopedia Powszechna PWN, 1959
Rasa laponoidalna (L), wariant azjatycki - przykład z tablicy nr 26 "Człowiek - typy antropologiczne"
Przykład 2. Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, 1938
Rasa laponoidalna (L), wariant azjatycki - Chiny
Przykład 3. Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków. Część I, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 81-108
