Rasa arktyczna (I)
- Szczegóły
- Kategoria: Indywidualna typologia rasowa - szkoła morfologiczno-porównawcza
- admin
Jeden z typów elementarnych w typologii indywidualnej kierunku morfologiczno-porównawczego. Odmiana żółta. Rasa arktyczny (względnie typ elementarny arktyczna) oznacza się symbolem I. In English: Artic race.
Zobacz też - podstawowe różnice między indywidualnymi typami rasowymi, a rasami geograficznymi
Objaśnienia do poniższych danych:
- ♂ - mężczyźni
- ♀ - kobiety
- w nawiasach po średnich podane zakresy zmienności (min - max)
Cechy charakterystyczne typu arktycznego (I):
Ogólna charakterystyka:
Główne cechy:
- wzrost niski (x-164)
- budowa bardzo krępa
- głowa długa (wskaźnik główny x-76), czaszka duża, silnie urzeźbiona, często z lofokefalią (dachówkowate sklepienie)
- czoło pochylone o wydatnych łukach nadoczodołowych
- czaszka dość niska i silnie wysklepiona
- twarz wąska (wsk. twarzowy 87-x), z obfią podściółką tłuszczową na policzkach; kontur twarzy bardzo często prostokątny lub trapezowaty, co powoduje szeroka szczęka górna szeroka tak jak i żuchwa, która jest zwykle dodatkowo wysoka i masywna
- profil poziomy twarzy: płaski
- profil pionowy twarzy: mezognatyczny, częsty prognatyzm zębodołowy
- nos wąski (wsk. nosowy x-65); profil różny, może być bardzo słabo wklęsły (nigdy bardziej); nasada nosa niska
- oczodoły wysokie (wsk. oczodołowy 83-x)
- kolor oczu: bardzo ciemne (1-4)
- oprawa oka: fałda mongolska raczej słaba; szpa oczna często esowata
- kolor włosów: czarne i czarnobrązowe (X-Y)
- kształt włosów: sztywne, proste
- kolor skóry: żółtawobrunatna (czasem z rumieńcem)
- owłosienie ciała słabe
- pozostałe: otwór gruszkowaty nosa bardzo wąski, zwykle o ostrej krawędzi; dół nadkłowy bardzo słaby lub brak
Cechy dyskwalifikujące danego osobnika jako przedstawiciela tego typu (mimo posiadania innych wyżej wymienionych):
- czaszka słabo wysklepiona lub wysoka
- wyraźnie wklęsły nos
- słaby rozwój żuchwy
- mocne owłosienie ciała
- szatynowe włosy
Niżej sprawdź dokładną charakterystykę. Część wymienionych cech, szczególnie opisowych, ma jedynie znaczenie pomocnicze i nie może służyć jako podstawowe kryterium wyznaczania przynależności do tej rasy.
wzrost i budowa ciała:
wzrost niski (mężczyźni x-164, kobiety x- 148) - przeciętny wzrost odpowiada realiom sprzed kilkudziesięciu lat, obecnie w związku z jego podwyższeniem w całej populacji, jest zapewne wyższy)
- Chiny + Korea Północna (♂) 156.5 (152-161)
- Mongolia (♂) 160.6 (159-161 )
budowa ciała:wybitnie krępa, dużo pyknoidów
głowa / czaszka:
wskaźnik główny: dolichocefaliczny
- dla głowy:
- Korea Północna + Chiny (♂) 75.96 (75-76)
- Mongolia (♂) 75.5 (74-76)
- dla czaszki
- (♂) 73.5 (68-75)
- (♀) 71.3 (65-75)
wskaźnik wysokościowo-długościowy: czaszka niska
- dla czaszki
- (♂) 73.7 (69-76) - wysokawa
- (♀) 72.3 (69-75) - niskawa
- dla głowy:
- Korea Północna + Chiny (♂) 65.4 (64-66) - głowa wysokawa
- Mongolia (♂) 60.4 (57-63) - niska
wskaźnik wysokościowo-szerokościowy: czaszka wysklepiona
- dla czaszki:
- (♂) 100.3 (95-109) - wysklepiona
- (♀) 101.5 (97-107) - bardzo wysklepiona
- dla głowy:
- Korea Północna + Chiny (♂) 86.1 (84-87) - głowa dość wysklepiona
- Mongolia (♂) 80 (77-82) - niezbyt spłaszczona
cechy opisowe:
- czaszka duża lub bardzo duża; archimorficzna; silnie urzeźbiona
- czaszka z tendencją do lofokefalii
czoło:
- czoło pochylone
- wydatne łuki nadoczodołowe
wskaźnik czołowo-ciemieniowy - przeważnie szerokie czoło
- dla głowy:
- Chiny (♂) 74.48 - czoło szerokie w stosunku do szerokości głowy
- dla czaszki
- (♂) 69.3 (64-76) - szerokawe
- (♀) 71.8 (69-76) - dość szerokie
wskażnik czołowo-jarzmowy (dla głowy):
- Chiny (♂) 80.59 (71-79) - szerokie czoło w stosunku do szerokości twarzy
twarz:
wskaźnik twarzowy całkowity: wąska, do bardzo wąskiej, rzadko na granicy średnio szerokiej (86-x)
- dla głowy:
- Korea Północna + Chiny (♂) 87.85 (87-88) - twarz na granicy wąskiej i średnio szerokiej
- Mongolia (♂) 88.8 (86-91) - wąska
- dla czaszki
- (♂) 93.7 (88-103) - twarz długa
- (♀) 94.6 - bardzo długa
- dla głowy:
- Korea Północna (♂) 56.9 - bardzo wysoka górna część twarzy
- dla czaszki:
- (♂) 57.05 (53-65)
- (♀) 56.5 (53-58) - bardzo wysoka górna część twarzy u obu płci
wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy: szerokie kosci jarzmowe
- dla głowy:
- Chiny + Korea Północna (♂) 92.15 (89-100) - jarzma średnio szerokie w stosunku do szerokosci głowy
- Mongolia (♂) 99.7 (98-100) - bardzo szerokie
- Mongolia (♀)
cechy opisowe:
- duże wymiary bezwzględne (zarówno długość jak i szerokość)
- kontur twarzy trapezoidalny (spowodany szeroko rozstawionymi gonionami żuchwy)
- masywne i dość szeroko rozstawione kości jarzmowe
- podściółka tłuszczowa na policzkach (panniculus malaris) jest bardzo częsty
- profil poziomy twarzy: płaski
- profil pionowy twarzy: mezgonatyczny; tendencja do prognatyzmu zębodołowego
nos:
wskaźnik nosowy: wąski do bardzo wąskiego
- dla czaszki dla (♂) 41.65 (36-48) i dla (♀) 41.2 (33-44) - bardzo wąski nos u obu płci
- dla głowy:
- Korea Północna + Chiny (♂) 61.6 (60-62) - nos wąski
- Mongolia (♂) 62.9 (59-66)
- Chiny + Korea Północna (♂) 47.07 - dość wysoki
cechy opisowe:
- profil nosa: falisty do garbatego; nigdy nie jest wklęsły
- profil poprzeczny nosa: dość płaski
- nasada nosa szeroka, niska
- krawędź otworu gruszkowatego nosa ostra, sam otwór bardzo wąski
- Korea Północna (♂) 80 - bardzo wydatny
- Mongolia (♂) 70 - wydatny)
żuchwa i górna szczęka:
szczęka górna
- szczęka górna bardzo szerokab
- dół nadkłowy bardzo słaby lub brak
tendencja do prognatyzmu zębodołowego
- Mongolia (♂) 50 (40-60) - słaby prognatyzm alweolarny
wskaźnik szczękowy (dla czaszki):
- (♂) 70.9 (70-71) - szczęka średnio szeroka w porównaniu z wysokością twarzy
wskaźnik wysokości górnej wargi:
- Mongolia (♂) 39 (37-40) - średnia odległość między ustami, a podstawą nosa
żuchwa:
- żuchwa szeroka i wysoka, masywna, o mocno rozstawionych katach (gonionach)
- Mongolia (♂) 77.61 (74-81) - średnia żuchwa w stosunku do wysokości twarzy
- Mongolia (♂) 87.4 (85-98) - średnia żuchwa w stosunku do wysokości twarzy
oczy:
- kolor oczu: oczy ciemne (1-4)
- szpara oczna często esowata
- Mongolia (♂) 33.4 (16-50) - z tendencją do skośności w górę
- ukształtowanie powieki górnej: fałda mongolska raczej słaba lub może wcale nie występować
- Mongolia (♂) 68 - f. mong. dość silna (f. mong. niezbyt silna 52 - f. mong. bardzo silna 84)
włosy:
- kolor włosów: czarne, wpadajace czasem w odcień brunatny (X-Y)
- kształt włosów: proste
- sztywne, grube, z połyskiem
skóra:
- kolor skóry: od śniadozółtawej do żółtobrunatnej, najciemniejsza z ras odmiany żółtej
- czasem występuje rumieniec
Występowanie:
Rasa ta koncentruje się u Eskimosów grenlandzkich, amerykańskich i azjatyckich (ale nie oznacza to że jest to synonim rasy eskimoskiej i występuje tylko u nich) i innych populacjach subarktycznych Syberii (szczególnie u Czukczów i Koriaków) i Alaski (Aleuci). W postaci typów mieszanych rasa (I) jest dość liczna w wielu rejonach Syberii (np. rejon nadamurski - Gołdowie i Oroczoni).
Bardziej na południe liczniej można spotkać wpływy tej rasy (w postaci typów mieszanych) w Japonii, Tybecie i jedynie wyjątkowo w Indochinach.
Jej wpływy widać też u części Indian północnoamerykańskich (głównie w Kanadzie). Oraz na krańcu Ameryki Południowej, u niskich, długogłowych Indian Ziemi Ognistej.
Według Stolarczyka [1999] rasa ta zajmowała w przeszłości znacznie większe przestrzenie i następnie została zepchnięta do obszarów rezidualnych. Górnopaleolityczna, magdaleńska czaszka z Chancelade (Francja) wyraźnie według niego nawiązuje do charakterystyki rasy arktycznej.
Dla porównania - sklady typologiczne:
- Chiny (♂) 0.92%
- Korea Północna (♂) 0.4% - seria [Stolarczyk 1976]
- Mongolia (♂) 0.3%
- Mongolia (♀) 0.2%
Dla porównania - wybrane składy rasowe (w nawiasach poszczególne typy wg liczebności)
- Gołdowie (♂) - 23.73% (ZI >> MI > QI > YI > AI)
- Oroczoni (♂+♀) - 18% ( | ZI, LI | > MI)
- Gołdowie (♀) - 15.52% (ZI > MI > LI)
- Mongolia (♂) - 7.5% (MI > LI > ZI > QI > | I, HI , AI | > | YI, PI , EI | )
- Korea Północna (♂) - 6.96% (ZI > MI) - seria [Niemiec 1965]
- Korea Północna (♂) - 6.8% (MI > | LI, ZI | > | QI + I | ) - seria [Stolarczyk 1976]
- Mongolia (♀) - 6.7% (MI > LI > ZI > QI > AI > I )
- Korea Północna (♀) - 3.6% (MI, ZI) - seria [Stolarczyk 1976]
- Chamneganie, plemię Ewenków - 3.3% (nie mam podziału na typy)
- Wietnamczycy - 1.6% (nie mam podziału na typy)
- Chiny - 1.4% (ZI +I)
BIBLIOGRAFIA:
- Henzel T., Michalski I.,Podstawy klasyfikacji człowieka w ujęciu Tadeusza Henzla i Ireneusza Michalskiego (oraz dyskusja do artykułu), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, 1955 (zobacz opis tej rasy)
- Michalski I., Składniki antropologiczne ludności Śródziemnomorza. Cz. 1, Rasy [w:] Człowiek w Czasie i Przestrzeni : kwartalnik PTA, 1963, Tom 6, Numer 2(22) , s. 60-69 link
- Michalska-Wichan J., Struktura antropologiczna ludności Mongolii [w:] Acta Universitatis Lodzensis. Folia Zoologica et Anthropologica, t. 4, 1986, s. 79-138
- Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, 1938
- Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, odbitka ze sprawozdań TNW XXXI, Wydział IV, str 1 - 4, 1938
- Niemiec S., Analiza antropologiczna studentów Koreańczyków [w:] Materiały i Prace Antropologiczne, nr 18, 1965, s. 5-53
- Poniatowski S., Gołdowie, Oroczoni: tablice antropometryczne, 1914 link
- Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków cz. I [w:] Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 81-108
- Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków cz. II, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 3, 1976, s. 3-28
- Stolarczyk H., Zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe człowieka [w:] red. Malinowski A., Wstęp do antropologii i ekologii człowieka, 1999
- Wierciński A.,Typologia rasowa [w:] Mały Słownik Antropologiczny, 1976, s. 471–481 ink
- Wierciński A., The Racial Analysis of Human Populations in Relation to Their Ethnogenesis, Current Anthropology, Vol. 3, No. 1 (Feb., 1962), s. 2+9-46 link
- Wokroj F., Ludność nadamurska w świetle antropologicznych materiałów Stanisława Poniatowskiego [w:] Lud, nr 50, 1966, s. 121-189
Odpowiedniki w innyh typologiach:
- Czekanowski - rasa arktyczna
- Eickstedt - Eskimidzi
- Lundman - podrasa eskimidzka
- Hooton - podrasa arktyczna mongoloidalna

Przykład 2. Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, 1938
rasa arktyczna (I)
Przykład 3. Mydlarski J., Rasa [w:] red. Czekanowski J., Człowiek, jego rasy i życie, 1939
rasa arktyczna (I)
Przykłady z innych autorów
Przykład 4. Uze M., Types humaines de la monde, 1955
prawdopodobnie rasa arktyczna (I) - Kanada (Labrador), esowata szpara oczna
Przykład 5. Coon C.S., The living races of man, 1965
prawdopodobnie rasa arktyczna (I) - Syberia, wybitna lofokefalia; bardzo szeroka i kanciasta żuchwa
materiał kostny
Przykład 6. Reprint z '94 wydania z 1931 "Encyklopedii Powszechnej" wydawnictwa Gutenberga tom 14 (Polska Agencja Telegr. do Rewindykacja)
prawdopodobnie czaszka rasy arktycznej (I)