Zobacz też - podstawowe różnice między indywidualnymi typami rasowymi, a rasami geograficznymi
Objaśnienia do poniższych danych:
♂ - mężczyźni
♀ - kobiety
(♂+♀) - oznacza wspólne serie dla kobiet i mężczyzn ale inne, nie zbiorcze dla osobno podanych
w nawiasach po średnich podane zakresy zmienności (min - max)
Najważniejsze zakresy zmienności, służące do różnicowania z innymi typami, podane są w sekcji "Główne cechy". Dodatkowe średnie dla pigmentacji, wydatności nosa i fałdy powiekowej oraz ewentualnych wykluczających się zakresów twarzy i nosa w sekcji "Frakcje".
Cechy charakterystyczne typu krmanionoidalno-laponoidalnego czyli bałtyckiego (YL):
nos mało wydatny, średnio szeroki do szerokiego (wsk. nosowy 70 - x); o profilu najczęściej bulwiastym, wklęsłym, rzadziej falistym lub prostym; tępy, często zadarty koniuszek i grube nozdrza
średnio wysoka i mocno szeroka szczęka górna - rzadko zdarza się bardzo słaby prognatyzm zębodołowy; żuchwa dość wysoka, szeroka i kanciasta; podbródek szeroki i wydatny
Występują trzy frakcje, dwie wahające się między typami macierzystymi i jedna pośrednia (średnie dla frakcji na podstawie serii ze Struktury Antropologicznej Polski):
frakcja kromanionoidalna (Yl) - osobniki o nielaponoidalnych oczach i włosach, głowa oprócz pośredniej może być długa; włosy (A-S); oczy 13.2 (8-16); ślad fałdy mong. 3.8%; wydatność nosa 43.5
frakcja pośrednia (yl) - osobniki dysharmonijnie pigmentowane (głównie ciemne włosy i jasne oczy); włosy (K-W); oczy 10,3 (3-16); jeśli oczy ciemne (3-7) to tylko z włosami jasnymi lub kasztanowymi (K-S) oraz oczy jasne (8-16) z włosami ciemnymi (T-W); ślad fałdy mong.10%; wydatność nosa 43.9
frakcja laponoidalna (yL) - bardzo nieliczne formy ciemne: oczy piwne lub zielonawopine (3-7), włosy ciemnobrązowe (T-V), skóra najciemniejsza ze wszystkich frakcji (zdarza się jasnośniada); ślad fałdy mong. 33.3%; za to wysokie (171-x) i o stosunkowo wydatnym nosie; tu Michalski nie był pewny czy nie są to czasem mieszańcy śródziemnomorsko-mongoloidalni (EM), na etapie pisania Struktury antropologicznej Polski, słabo poznane
od typu kromanionoidalnego (Y) różni się występowaniem pośredniogłowości, niższym wzrostem, znacznie ciemniejszą pigmentacją, niższymi dolnymi zakresami zmienności dla twarzy i nosa, trochę mniej wydatnym nosem
od typu laponoidalnego (L) różni się dużo niższym wskaźnikiem głównym, wyższym wzrostem, jaśniejszą pigmentacją, wydatniejszym nosem
różnica z typem teutońskim (AY) - patrz jego opis
różnica z typem sublaponoidalnym (EL), a właściwie jego frakcją laponoidalną eL - najmniejsza w przypadku najmniej licznej frakcji laponoidalnej typu bałtyckiego yL (patrz niżej "Uwagi"), przede wszystkim nienachodzący zakres wzrostu (171-x, w porównaniu do x-169) i wydatniejszy nos (53,3 vs. 42.8) i dodatkowo różnice fizjonomiczne: mniej pełne policzki, większe łuki nadoczodołowe i wydatniejsza gładzizna, grubsze, bardziej wyraziste rysy, wydatniejszy podbródek oraz mocna żuchwa
różnica z typem (YQ) to brak płaskiej twarzy i / lub pełnej fałdy mongolskiej i / lub twarzy średnioszerokiej i / lub wyraźnego prognatyzmu zębodołoego
Niżej sprawdź dokładną charakterystykę. Część wymienionych cech, szczególnie opisowych, ma jedynie znaczenie pomocnicze i nie może służyć jako podstawowe kryterium wyznaczania przynależności do tego typu.
wzrost: średni wzrost odpowiada realiom sprzed kilkudziesięciu lat, obecnie w związku z jego podwyższeniem w całej populacji polskiej, jest na pewno wyższy
wzrost różny, przeciętnie średni
pod względem budowy rozpada się na dwa warianty
pierwszy (kromanionoidalny):
obejmuje ludzi smukłych i muskularnych, o masywnym kośćcu i nieznacznej podściółce tłuszczowej
głowa relatywnie mała w porównaniu z resztą ciała
szyja niezbyt krótka, dość gruba o wyraźnie zaznaczonej grdyce
tułów dość krótki, barki szerokie, niemal poziome, klatka piersiowa szeroka ale dość długa i płaska, obwód pasa mały, biodra wąskie
pośladki płaskie
pierś kobieca umiarkowanie obfita, bardzo różnie ukształtowana, niekiedy nawet tarczowata
szpara oczna średnia lub wąska, pozioma lub ukośna, krótko wrzecionowata
ukształtowanie powieki górnej: fałda powiekowa najczęściej dobrze rozwinięta, niekiedy bardzo wybitna, ślad fałdy mongolskiej rzadko; wyraźna fałda mongolska nigdy nie występuje
1. Nie jest to wbrew nazwie ten typ / rasa opisywana przez innych antropologów jako bałtycka lub wschodnio-bałtycka i w tamtych definicjach zdecydowanie jasnopigmentowana. Typ (YL) jest zaś głónei dysharmonijnie pigmentowany.
Typ bałtycki (YL) należy do grupy typów archaicznych. We wczesnym średniowieczu [Michalski 1955] przeważał liczebnie nad typem subnordycznym (AL) w Polsce.
Spotykany w obrębie Morza Bałtyckiego przeważnie. W Polsce stanowi 4,4% (wśród przebadanych 36532 mężczyzn z całego kraju, dane dla Polski przedwojennej). Najliczniej spotykany wtedy w północnej, północno-wschodniej i centralnej części kraju.
składy typologiczne (w nawiasach frakcje, tam gdzie były podane)
Europa północna
Lapończycy (♂) 17.8%
Laponki, płw Kola (♀) - 14.8%
Norwegia (♂) - 0.4%
Europa północno-zachodnia
Walia (♂) - 5% - prawdopodobnie lokalne formy górnopaleolityczne, przez np. Coona określane jako np. typ Borreby
Europa środkowa
Polska (♂) - 4.4%
Ukraińcy z dawnej Galicji (♂) - 4.0%
Niemcy (obywatele Polski przedwojennej) dla (♂) - 2.0%
Łużyczanie (♀) 1.9%
Bałkany i Grecja - w Grecji to zapewne potomkowie napływowych we wczesnym średniowieczu Słowian?
Grecja, Kreta (♂) - 4.4%
Grecja, płd. Peloponez (♂) - 2.27%
Serbia (♂) 1.5%
Rumunia (Karpaty południowe) dla (♂) 1.2% i (♀) 1%
Turcja - potomkowie ludności słowiańskiej sprowadzane w czasach Imperium Osmańskiego?
Kapica Z., Różnicowanie się składów antropologicznych ludności Kujaw w czasie od neolitu do współcześności na podstawie materiałów z terenu powiatu włocławskiego [w:] Przegląd Antropologiczny, t. 34, z. 2, 1968, s. 325-339 (link do fragmentu)
Kapica Z., Szkice z antropologii historycznej Polski i ziem ościennych: Serie neolityczne, Tom 1, 1958
Kapica Z., Z badań łódzkiego ośrodka antropologicznego nad taksonomicznym zróżnicowaniem procesu migracji [w:] Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 51-80 (zobacz link do fragmentu)
Łuczak B., Charakterystyka antropologiczna ludności rumuńskiej z okolic Karpat południowych [w:] Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 109-120
Henzel T., Michalski I.,Podstawy klasyfikacji człowieka w ujęciu Tadeusza Henzla i Ireneusza Michalskiego (oraz dyskusja do artykułu) [w:] Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, 1955 (zobacz opis tego typu)
Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu) [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953
Michalski I., Struktura Antropologiczna Polski, 1949
Michalski T. W., Studia nad strukturą antropologiczną krajów alpejskich, 1956
Orczykowska Z., Próba skonstruowania klucza antropologicznego na podstawie klasyfikacji Michalskiego [w:] Przegląd Antropologiczny, t. 22, z.1, 1959, s. 212-229
Wiercińska A., The main anthropological types in Poland as viewed cranioscopically [w:] Przegląd Antropologiczny, t. 35, 1969, s. 359-362
Wierciński A.,Typologia rasowa [w:] Mały Słownik Antropologiczny, 1976, s. 471–481 link
składy z poniższych opracowań określiłiem metoda morfologiczno-porównawczą na bazie podanych tam materiałów indywidualnych:
Luschan F., Beiträge zur Anthropologie von Kreta [w:] Zeitschrift für Ethnologie, 45. Jahrg., H. 3 (1913), s. 307-393
Hauschild M.W., Wagenseil F., Anthropologische Untersuchungen an anatolischen Türken [w:] Zeitschrift für Morphologie und Anthropologie, Bd. 29, H. 2/3 (1931), s. 193-260
Schiff F., Beiträge zur Anthropologie des südlichen Peloponnes. (Die Mani.) [w:] Zeitschrift für Ethnologie, 46. Jahrg., H. 1 (1914), s. 14-40
Przykład 0. Morfing (teoretyczna przeciętna fizjonomia) na bazie przykładów do tego typu
Typ bałtycki (YL)
Przykład 1. Kapica Z., Z badań łódzkiego ośrodka antropologicznego nad taksonomicznym zróżnicowaniem procesu migracji, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 51-80
Typ bałtycki (YL) - Polska
Przykład 2. Becker M., Struktura antropologiczna powiatu płockiego, Notatki Płockie t. 15, nr 3(57), 1970
Typ bałtycki (YL) - Polska
Przykład 3. Mała Encyklopedia Powszechna PWN, 1959
Typ bałtycki (YL) - przykład z tablicy nr 26 "Człowiek - typy antropologiczne"
Przykład 4. Kapica Z., Różnicowanie się składów antropologicznych ludności Kujaw w czasie od neolitu do współcześności na podstawie materiałów z terenu powiatu włocławskiego, Przegląd Antropologiczny, t. 34, z. 2, 1968, s. 325-339
Typ bałtycki (YL) - Polska
Przykład 5. Kapica Z., Różnicowanie się składów antropologicznych ludności Kujaw w czasie od neolitu do współcześności na podstawie materiałów z terenu powiatu włocławskiego, Przegląd Antropologiczny, t. 34, z. 2, 1968, s. 325-339
Typ bałtycki (YL) - Polska
Przykład 6. W. Stęślicka, Powstanie odmian ludzkich, 1963
Typ bałtycki
Podtyp / frakcja kromanionoidalna - oczy jasne, włosy jasne do kasztanowatych / jasno szatynowych
Przykład 7. Becker M. i Łukaczk B., Migracje żeńskie powiatów płockiego i sierpeckiego, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 3, 1976, s. 39-49
Typ bałtycki (YL), frakcja kromanionoidalna - Polska
Przykład 8. Michalski I., Fotografie 50 osobników omawianych na konferencji metodologicznej i typologicznej (album), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, 1955
Typ bałtycki (YL), frakcja kromanionoidalna - Węgry (grupa etnicza Jasz - potomowie ludności stepowej osiadłej na Węgrzech w XIII wieku). Określona przez Henkeya jako typ Keletbalti (wschodnio-bałtycki).
Przykład 11. Schade H., Anthropologische Untersuchungen in Ostmazedonien und Kruševo [w:] Anthropologischer Anzeiger Jahrg. 21, H. 3/4 (April 1958), pp. 282-312
Typ bałtycki (YL), frakcja kromanionoidalna - Węgry. Określony przez Henkeya jako typ Keletbalti (wschodnio-bałtycki).
frakcja pośrednia - pigmentacja oczu i włosów dysharmonijna.
Przykład 14. Kapica Z., Postępowanie dowodowe przy ekspertyzach ojcostwa metodą morfologiczno-porównawczą, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 29-40
Przykład 17. Michalski I., Fotografie 50 osobników omawianych na konferencji metodologicznej i typologicznej (album), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, 1955
Typ bałtycki (YL), frakcja pośrednia - Macedonia. Przez Miszkiewicza okreslony jako typ laponoidalno-paleoeuropeidalny Lp.
Materiał kostny:
Przykład 1. Wokroj F., Fotografie 50 czaszek z Ostrowa Lednickiego omawianych na konferencji metodologicznej i typologicznej (album), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 3, 1955
Określony typologicznie w pracy: Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu) [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953
Typ bałtycki (YL)
Przykład 2. Wokroj F., Fotografie 50 czaszek z Ostrowa Lednickiego omawianych na konferencji metodologicznej i typologicznej (album), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 3, 1955
Określony typologicznie w pracy: Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu) [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953
Typ bałtycki (YL)
Przykład 3. Wokroj F., Fotografie 50 czaszek z Ostrowa Lednickiego omawianych na konferencji metodologicznej i typologicznej (album), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 3, 1955
Określony typologicznie w pracy: Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu) [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953
Typ bałtycki (YL) - określony przez Michalskiego
Przykład 4. Wokroj F., Fotografie 50 czaszek z Ostrowa Lednickiego omawianych na konferencji metodologicznej i typologicznej (album), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 3, 1955
Określony typologicznie w pracy: Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu) [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953