Antropologia
Fizyczna

wzrost i budowa ciała:

wzrost: średni wzrost odpowiada realiom sprzed kilkudziesięciu lat, obecnie w związku z jego podwyższeniem w wielu populacjach, jest na pewno wyższy

• wzrost wysoki lub średni, rzadko niski

1. w Egipcie (♂) 171.5 (163-182)
2. w Libii  (Cyrenajka) dla (♂) 168.7 (159-176)
3. W Polsce (♂) 170.5 (161-175)
4. w Rumunii (Karpaty południowe) dla (♂) 167.8 (161-172) i dla (♀) 156.5 (152-161) 

budowa:

• budowa raczej silna lub krępa

głowa / czaszka:

• wskaźnik główny: od dolicho- do mezocefalicznego (x-82)

1. w północnej Afryce z reguły dolichocefaliczny dla głowy (♂) 75.5 (68-81)
2. w Europie raczej krótkawy, dla głowy (♂) 80.23 (73-82) i dla (♀) 79.58 (76-82)

twarz:

• wskaźnik twarzowy całkowity: twarz wąska ale może być średnio szeroka (84-x)

fizjonomia:

• kształt twarzy: często pięciokątna
• profil pionowy twarzy: ortognatyczny, nieraz mezognatyczny
• o rysach grubych, w starszym wieku bardzo nieregularnych, kontur twarzy kanciasty
• typ różny fizjonomicznie od zbliżonych wskaźnikowo typów spotykanych w Europie, szczgólnie środkowej, ze względu na wyraźnie "południową" urodę

nos:

• wskaźnik nosowy: (66-x) nos przeważnie średnio szeroki do szerokiego; rzadko dość wąski, przy wyraaźnie mediterranoidalnej fizjonomii
  

cechy opisowe nosa (głowa)

• nasada z reguły niewysoka
• profil nosa wklęsły, falisty lub prosty

usta:

• wielkość: szerokie

oczodoły:

• wskaźnik oczodołowy [mf]  średni lub wysoki

oczy:

• kolor oczu: różny w Europie  (4-15 w skali Martina) ) - generalnie dość jasne u obu płci; w północnej Afryce  (4-11) - częściej piwne niż zielonawe i jasne
• ukształtowanie powieki górnej: fałda powiekowa różnych stopni (nigdy skrajnie silna)

włosy:

• kolor włosów: najczęściej ciemne, rzadko kasztanowate (R-Y), odcienie blond i rudawe dotyczą zarostu (wg Kapicy [1967] jest problemem otwartym czy mogą występować włosy jasne)
• grube, gęste i obfite
• kształt włosów: przeważnie faliste, rzadko proste gładkie, częściej kędzierzawe

skóra:

• kolor skóry: płowa lub śniada
• bardzo często z wyraźnym rumieńcem

uwłosienie:

• zarost bardzo obfity
• brwi zwykle bardzo obfite i szerokie, często zrośnięte i krzaczaste (ogólnie są bardzo charakterystyczne u tego typu)
• owłosienie ciała bardzo obfite

Uwagi:

1. Pigmentacja jest bardzo ciemna jak na mieszańca nordycznego [Michalski 1958].

2. Włosy kasztanowate występują tylko z oczami ciemnymi.

Występowanie:

 Typ egejski (AB) należy do grupy typów południowych. W Polsce pierwotnie niewyróżniony przez Michalskiego (ze względu na brak dokumentacji fotograficznej, ważnej przy jego rozróżnianiu od form wskaźnikowo zbliżonych). Potem określano jego odsetek w niektórych badanych rejonach na około 0.8%.

Michalski [1958 (link)] i Wiercińśki [1958 (link)] określił jego centrum występowania na rejon egejski (stąd nazwa) Grecji i zachodniego wybrzeża Azji Mniejszej. Można spotkać go w Bułgarii. Występuje też według rzadziej w południoowych Włoszech, a nawet południowej Francji. Prawdopodobnie też na Półwyspie Iberyjskim. Obecny w północnej Afryce (szczególnie Koptowie egipscy) i w Lewancie w postaci mniejszych, bądź większych domieszek. Spotkać go też można wśród Cyganów.

składy typologiczne:

Europa środkowa

• region alpejski (Bawaria, Badenia, Tyrol, Szwajcaria - serie kraniologiczne XV-XIX wiek) (♂+♀) - 1.1%

Bałkany i Grecja 

• Grecja, Kreta (♂) - 10.09% (aB > Ab >ab)
• Grecja, płd. Peloponez (♂) 3.03% (ab > Ab)
• Rumunia (Karpaty południowe) (♂) - 3%
• Rumunia (Karpaty południowe)  (♀) - 2%

Europa  (grupy etniczne pochodzenia zachodnio i południowo-azjatyckiego)

• Cyganie serbscy (♂) - 2.2%

Turcy

• Bursa, płn-zachodnia Turcja (♂) - 5.88% (Ab > ab)
• Konya, środkowo-południowa Turcja (♂) - 3.57% (Ab)
• Dardanele, płn-zachodnia Turcja (♂) - 2.7% (ab)

Zachodnia Azja

• Irak środkowy, szczep Beduinów Ba'ij (♂) - 18.42%
• Iran, Żydzi z Ishafan (♂) - 6.25% (Ab, ab)
• Iran środkowo-południowy, Rayy - 5.56% (Ab)
• Iran, Lurowie (♂) - 3.77% (ab)
• Iran środkowo-południowy, Kinaresh (♂) - 2.78% (ab, Ab)

Południowa Azja

• Sikhowie (płn-zachodnie Indie) dla (♂) - 1.32%

Północna Afryka

• Egipt (♂) 12.1% - występują dwa źródła koncentracji, jedno większe, wśród chrześcijańskich Koptów i ogólnie społeczności wielkomiejskiej (w małej mierze wynikłe z wpływów europejskich z czasów kolonizacji, bardziej  przechowała się tam stara struktura rasowa sprzed ekspansji muzułmańskiej), drugie wśród Beduinów z zachodniego Egiptu (powiązane ze starożytnymi plemionami libijskimi)
• Libia, Cyrenajka (♂) 6.2% - pochodzenie prawdopodobnie od starożytnych plemion libijskich
• Libia, Cyrenajka (♀)  1.2% 

BIBLIOGRAFIA:

1. Kapica Z., Różnicowanie się składów antropologicznych ludności Kujaw w czasie od neolitu do współcześności na podstawie materiałów z terenu powiatu włocławskiego [w:] Przegląd Antropologiczny, t. 34, z. 2, 1968, s. 325-339 (link do fragmentu)
2. Kapica Z., Z badań łódzkiego ośrodka antropologicznego nad taksonomicznym zróżnicowaniem procesu migracji, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 51-80 (link do fragmentu)
3. Kapica Z., Zagadnienia antropologiczne [w:] red. Głębowicz B., Monografia Brześcia Kujawskiego, 1970 (link do fragmentu)
4. Łuczak B., Charakterystyka antropologiczna ludności rumuńskiej z okolic Karpat południowych, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 109-120
5. Michalski I., Charakterystyka antropologiczna Sikhów, Przegląd Antropologiczny, t. XIII, z. 1, 1939, s. 50-70
6. Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu), Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953
7. Michalski I., Remarks about the anthropological structure of Egypt, Publicatons of the joint arabic-polish anthropological expedition. Part II, s. 209-238, 1964
8. Michalski I., Struktura Antropologiczna Polski, 1949
9. Michalski I., Typy antropologiczne Egiptu, Człowiek w czasie i przestrzeni : kwartalnik PTA, 1958, Tom 1, zeszyt 4, s. 192-203 link
10. Michalski T. W., Studia nad strukturą antropologiczną krajów alpejskich, 1956
11. Stolarczyk H., Charakterystyka typów antropologicznych Cyrenajki, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 44, 1971, s. 107-139
12. Stolarczyk H., Próba ujęcia struktury antropologicznej Cyrenajki, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 40, 1970, s. 123-148
13. Wierciński A.,O antropologii starożytnego Egiptyu [w:] Człowiek w czasie i przestrzeni : kwartalnik PTA, 1958, Tom 1, zeszyt 4, s. 184-191 link

tylko składy typologiczne

1. Becker M., Płock i Radziwie w świetle badań antropologicznych, Notatki Płockie t. 11, nr 4(38), 1966
2. Becker M., Struktura antropologiczna powiatu płockiego, Notatki Płockie t. 15, nr 3(57), 1972
3. Kransodębska I., Struktura antropologiczna mężczyzn z Warszawy i okolic w okresie międzywojennym [w:] Materiały i Prace Antropologiczne, nr 77, 1969, s.375-404
4. Łuczak B., Składy antropologiczne na tle ruchów migracyjnych ludności powiatu sierpeckiego [w:] Notatki Płockie, nr 17/2 (66), 1972, s. 25-30
5. Stolarczyk H., Analiza antropologiczna ludności powiatu bełchatowskiego, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 18, 1979, s. 59-79

składy z poniższych opracowań określiłiem metoda morfologiczno-porównawczą na bazie podanych tam materiałów indywidualnych:

1. Field H., Contributions to the anthropology of Iran [w:] Publications of the Field Museum of Natural History. Anthropological Series, Vol. 29,No. 2 (DECEMBER 15, 1939), s. 511, 513-706
2. Hauschild M.W., Wagenseil F., Anthropologische Untersuchungen an anatolischen Türken [w:] Zeitschrift für Morphologie und Anthropologie, Bd. 29, H. 2/3 (1931), s. 193-260
3. Luschan F., Beiträge zur Anthropologie von Kreta [w:] Zeitschrift für Ethnologie, 45. Jahrg., H. 3 (1913), s. 307-393
4. Schiff F., Beiträge zur Anthropologie des südlichen Peloponnes. (Die Mani.) [w:] Zeitschrift für Ethnologie, 46. Jahrg., H. 1 (1914), s. 14-40

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik górnotwarzowy - 51.4 (dość niskie twarz górna);  wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy: 93.95 (jarzma szerokawe w stosunku do głowy); wskaźnik wysokości nosa: 42.85 (niskawy)

 profil nosa: falistogarbaty; oprawa oka: fałda powiekowa hotentocka; stopień wystawania kosci policzkowych: niewystające;

kolor oczu - 8 (zielone); kolor włosów - V (ciemnobrązowe);  kształt włosów: faliste;   kolor skóry - ciemnopłowa

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op] - 191, szerokość głowy [eu-eu] - 149; szerokość twarzy [zy-zy] - 140  mm; wysokość twarzy [n-gn] - 119; wysokość twarzy górnej [n-sto] - 72; wysokość nosa [n-ns] - 51; szerokość nosa [al-al] - 37;

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik wys-dług. - 63;  wskaźnik wys-szer. -  83; 

wskaźnik jarzmowo-żuchwowy - 78.41; wskaźnik wysokości nosa - 39.31;

kolor oczu (Martin-Schulz) - 4a (szare); kolor włosów - U (ciemnobrązowe)

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

kolor oczu:  9 w skali Martina (szare); kolor włosów - W (ciemnobrązowe)

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy:  96.45; wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 78; wskaźnik czołowo-jarzmowy: 80.7; wskaźnik jarzmowo-nosowy:33.1;  wskaźnik wysokości nosa: 41.37; wskaźnik jarzmowo-żuchwowy: 73.5;

kolor oczu: 8 (zielonawo-niebieskie - jaśniejszy odcień); włosy: W (ciemnobrązowe); kształt włosów: słabo faliste; skóra: jasnośniada;

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op] - 188, szerokość głowy [eu-eu] - 141; najmniejsza szerokość czoła [ft-ft] - 110; szerokość twarzy [zy-zy] - 136 mm; wysokość twarzy [n-gn] - 116; szerokość żuchwy [go-go] - 100; wysokość nosa [n-ns] - 48; szerokość nosa [al-al] - 45;

waga: 66.5 kg; wskaźnik Rohrera: 1.36; wskaźnik Queteleta I: 392; wskaźnik skeliczny: 94.82; wskaźnik długości korpus ciała: 51.3

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy:  93.10; wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 75.2; wskaźnik czołowo-jarzmowy: 80.7; wskaźnik jarzmowo-nosowy:31.9;  wskaźnik wysokości nosa: 43.09; wskaźnik jarzmowo-żuchwowy: 70.7;

kolor oczu: 8 (zielonawo-niebieskie - ciemniejszy odcień); włosy: W (ciemnobrązowe); kształt włosów: słabo faliste; skóra: ciemnośniada;

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op] - 204, szerokość głowy [eu-eu] - 145; najmniejsza szerokość czoła [ft-ft] - 109; szerokość twarzy [zy-zy] - 135 mm; wysokość twarzy [n-gn] - 123; szerokość żuchwy [go-go] - 107; wysokość nosa [n-ns] - 53; szerokość nosa [al-al] - 43;

waga: 64.5 kg; wskaźnik Rohrera: 1.38; wskaźnik Queteleta I: 386; wskaźnik skeliczny: 95.32; wskaźnik długości korpus ciała: 51.2

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy - 95.17; wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 69.65; wskaźnik czołowo-jarzmowy: 73.18; wskaźnik górnotwarzowy - 56.5; wskaźnik wysokości nosa - 40.9;  wskaźnik jarzmowo-nosowy: 27.53; wskaźnik jarzmowo-żuchwowy: 82.6;

kolor skóry - 3 w skali Luschana (jasnoróżowa); kolor włosów (zarostu) - rudawobrązowy; kolor oczu - mieszane (niebiesko-brązowe)

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op] - 192, szerokość głowy [eu-eu] - 145; najmniejsza szerokość czoła [ft-ft] - 101; szerokość twarzy [zy-zy] - 138 mm; wysokość twarzy [n-gn] - 132; wysokość górna twarzy [n-sto] - 78; szerokość żuchwy [go-go] - 114; wysokość nosa [n-ns] - 54; szerokość nosa [al-al] - 38;

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik wys-dług. - 65.4;  wskaźnik wys-szerok. - 82.0;

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy - 90.7; wskaźnik górnotwarzowy - 54.4; wskaźnik jarzmowo-żuchwowy - 87.3; wskaźnik wysokości górnej wargi - 35.8; wskaźnik wysokości nosa - 42.4; kolor skóry - jasnośniada; kolor warg - czerwono-purpurowe; kolor oczu - 11 (szare); kolor włosów - Y

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik górnotwarzowy - 52.9 (niskawe twarz górna);  wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy: 95.03 (jarzma dość szerokie w stosunku do głowy); wskaźnik wysokości nosa: 42.53 (dość niski)

profil nosa: wklęsły dość silnie; oprawa oka: fałda powiekowa - ślad; stopień wystawania kosci policzkowych: umiarkowanie;

kolor oczu - 7 (zielonawopiwne); kolor włosów - V (ciemnobrązowe);  kształt włosów: faliste;   kolor skóry - ciemnopłowa

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op] - 199, szerokość głowy [eu-eu] - 161; szerokość twarzy [zy-zy] - 153  mm; wysokość twarzy [n-gn] - 134; wysokość twarzy górnej [n-sto] - 81; wysokość nosa [n-ns] - 57; szerokość nosa [al-al] - 43;

budowa: al;

Dodatkowo w skali Coona rozmiar głowy bardzo duży - 360 (długość + szerokość).

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 78.5; wskaźnik czołowo-jarzmowy: 84.3;

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy: 93.05 ; wskaźnik górnotwarzowy: 50; wskaźnik jarzmowo-żuchwowy: 80.6;  wskaźnik wysokości nosa: 41.52;

wskaźnik długości korpusu ciała: 51.5;

profil nosa: prosty; kolor oczu: niebiesko-brązowe; kolor włosów:  czarne;

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 85.9; wskaźnik czołowo-jarzmowy: 86.6;

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy: 99.25; wskaźnik górnotwarzowy: 52.2; wskaźnik jarzmowo-żuchwowy: 78.4;  wskaźnik wysokości nosa: 41.22;

wskaźnik długości korpusu ciała: 49.4

kolor oczu: zielono-brązowe; kolor włosów:  czarne; kształt włosów: silnie faliste (lokowate)

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy - 95.1; wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 72.72; wskaźnik czołowo-jarzmowy: 76.47; wskaźnik górnotwarzowy - 53; wskaźnik wysokości nosa - 39.2;  wskaźnik jarzmowo-nosowy: 25.73; wskaźnik jarzmowo-żuchwowy: 70.58

kolor skóry - 13 w skali Luschana (ciemnopłowa); kolor włosów - czarne;  kolor oczu - mieszane (brązowoszare)

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op] - 194, szerokość głowy [eu-eu] - 143; najmniejsza szerokość czoła [ft-ft] - 104; szerokość twarzy [zy-zy] - 136 mm; wysokość twarzy [n-gn] - 125; wysokość górna twarzy [n-sto] - 72; szerokość żuchwy [go-go] - 96; wysokość nosa [n-ns] - 49; szerokość nosa [al-al] - 35;