Antropologia
Fizyczna

wzrost:

• wysoki, rzadziej średni

1. Chiny - (♂) 171.8 (165-183)
2. Gołdowie (Syberia) - (♂) 168.9 (164-180)
3. Korea Północna - (♂) 168.5 (165-172)
4. Mongolia (♂) - 167.6 (157-178) - tu niesety są wliczeni błędnie przez Michalską-Wichan osobnicy o wzroście poniżej 165 czyli typ ZI
5. Mongolia (♀) - 155.8

średni wzrost odpowiada realiom sprzed kilkudziesięciu lat, obecnie w związku z jego podwyższeniem w całej populacji, jest na pewno wyższy)

budowa:

• z tendencją do leptosomii lub leptosomiczno-atletyczna

głowa / czaszka:

wskaźnik główny:  mezocefaliczny 

• dla głowy:

1. Chiny dla (♂) 80.1 (77-82)
2. Gołdowie (Syberia) dla (♂) 79.8 (77-82)
3. Korea Północna dla (♂) 81.0 (79-82)
4. Mongolia (♂) 81.2 (79-82)
5. Mongolia (♀) 81.5 (78-82)

• dla czaszki

1.  (♂) 78.65 (76-81)
2. (♀) 78.5 (76-81)
3. (♂+♀) 78.1 (75-81)

wymiary bezwględne głowy (dla osobników żywych) - Chiny dla (♂):

• długość: średnio 188 mm - wydłużona
• szerokość: średnio 151 mm - wąskawa
• wysokość: średnio 130 mm - wysoka

wskaźnik wysokościowo-długościowy:

• dla głowy:

1. Chiny dla (♂) 69.2 (65-73) - wysoka głowa
2. Gołdowie (Syberia) dla (♂) 60.8 (57-65) - głowa niska
3. Korea Północna dla (♂) 70.7 (65-76) -  wysoka
4. Mongolia (♂) 66 (64-71) - średnio wysoka
5. Mongolia (♀) 64.5 (63-67)

• dla czaszki

1. (♂) 78.5 (75-82) - wysoka  czaszka
2. (♀) 77.2 (75-81) - j.w.
3. (♂+♀) 79.6 (76-82) - bardzo wysoka

wskaźnik wysokościowo-szerokościowy

• wskaźnik dla głowy:

1. Chiny dla (♂) 86.3 (82-92) - głowa dość wysklepiona
2. Gołdowie (Syberia) dla (♂) 76.5 (73-82) -  dość spłaszczona od góry
3. Korea Północna dla (♂) 87.3 (80-94) - wysklepiona
4. Mongolia (♂) 79.2 (70-84) - niezbyt spłaszczona
5. Mongolia (♀) 78.1 (71-83)

• dla czaszki: przeważnie wysklepiona

1.  (♂) 98.75 (95-102) - dość wysklepiona dla obu płci
2. (♀) 98.35 (95-102) - j.w.
3. (♂+♀) 101.9 (97-107) - bardzo wysklepiona

cechy opisowe:

• głowa dość duża
• czaszka neo-mezomorficzna

czoło:

• szerokość czoła: Chiny dla (♂) średnio 108 mm - czoło względnie szerokie
• czoło wysokie w 29% przypadków - Chiny dla (♂)

wskaźnik czołowo-ciemieniowy:

• dla głowy:

1. Chiny dla (♂) 71.3 (65-75) - szerokie czoło
2. Gołdowie (Syberia) dla (♂) 67.1 (62-71) - średnio szerokie czoło

• dla czaszki:

1. (♂) 65.1 (59-70) - dość wąskie 
2. (♀) 67.1 (61-72) - wąskawe 
3. (♂+♀) 64.8 (56-70) - wąskie

wskażnik czołowo-jarzmowy (dla głowy):

1. Chiny (♂) 76.36 (68-81) - średnie czoło w stosunku do szerokości twarzy

twarz:

wskaźnik twarzowy całkowity: wąski, rzadziej średni (84-x)

• dla głowy:

1. Chiny dla (♂) 91.6 (85-100) - twarz wąska
2. Gołdowie (Syberia) dla (♂) 95 (85-100) - twarz bardzo wąska
3. Korea Północna dla (♂) 91.7 (89-94) - twarz wąska
4. Mongolia (♂) 89.1 (84-95)
5. Mongolia (♀) 86.9 (82-92)

• dla czaszki:

1. (♂) 93.4 (88-103)  - wąska twarz
2. (♀) 93.4 (85-105) - j.w.
3. (♂+♀) 93.5 (87-101) -j.w.

wskaźnik górnotwarzowy - wysoka twarz górna

• dla głowy:

1. Korea Północna (♂) 58.6 (56-61)

• dla czaszki:

1. (♂) 56.5 (50-60) - wysokie twarz górna 
2. (♀) 56.45 (50-64) - bardzo wysokie twarz górna 
3. (♂+♀) 55.3 (50-60)

wymiary bezwzględne twarzy (dla osobników żywych) - Chiny dla (♂):

• wysokość twarzy całkowita: średnio 128 mm - wysoka
• szerokość: średnio 140 mm - szerokawa

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy dla głowy:

1. Chiny dla (♂) 92.27 - jarzma  wąskawe w stosunku do szerokości głowy
2. Korea Północna dla (♂)  92.9 (90-95) - jarzma  wąskawe w stosunku do szerokości głowy
3. Mongolia (♂) 94.8 (88-100)
4. Mongolia (♀) 93.9 (90-99)

cechy opisowe:

• niekiedy "europeidalne" rysy twarzy
• kształt twarzy owalny
• długie ale niezbyt wystające kości policzkowe (niezbyt wydatne w 24% przypadków)
• profil poziomy twarzy: płaskawy
• profil pionowy twarzy:  z tendencją do prognatyzmu zębodołowego
• fossa praenasalis występuje

nos:

wskaźnik nosowy: wąski lub bardzo wąski

• dla głowy:

1. Chiny - (♂) 66.6 (62-69)
2. Gołdowie (Syberia) - (♂) 62.0 (56-66)
3. Korea Północna - (♂) 62.9 (59-66)
4. Mongolia (♂) 63.9 (55-69)
5. Mongolia (♀) 63.1 (55-67)

• dla czaszki 

1. (♂) 44.45 (38-49)  - wąski nos u obu płci
2. (♀) 45.4 (40-49) - j.w.
3. (♂+♀) 43.7 (39-48) - bardzo wąski

wskaźnik wysokości nosa:

1. Chiny dla (♂) 43.75 - nos niskawy w stosunku do wysokości twarzy
2. Korea Północna dla (♂) 43.9 (40-47) - nos niskawy w stosunku do wysokości twarzy

wymiary bezwględne nosa (dla osobników żywych) - Chiny dla (♂):

• wysokość: 56 mm - dość wysoki
• szerokość: średnio 37 mm - szerokawy

cechy opisowe:

• nasada nosa dość wąska, niska
• profil nosa:  wypukły, garbaty, rzadziej prosty lub falisty
• krawędź otworu gruszkowatego nosa na ogół niezbyt ostra

wydatność nosa:

1. Korea Północna (♂)  68 (38-88) - wydatny
2. Gołdowie (♂) 51.8 (37-70) - niezbyt wydatny
3.  Mongolia (♂) 75 (40-86) - bardzo wydatny
4. Mongolia (♀) 61 - wydatny

górna szczęka i żuchwa

wskaźnik szczękowy (dla czaszki):

1. (♂) 76.5 (70-83) - szczęka wąska
2. (k)  77.5 (70-85) - bardzo wąska
3. (m+k) 73.8 (66-80)

wskaźnik wysokości górnej wargi:

1. Mongolia (♂) 42 (36-49) - średnia odległość między ustami, a podstawą nosa
2. Mongolia (♀) 42.9 (36-49) - średnia  odległość

wskaźnik żuchwowy-twarzowy:

1. Mongolia (♂) 83.2 (77-92) - wąska żuchwa w stosunku do wysokości twarzy
2. Mongolia (♀) 82.5 (75-90) - wąska żuchwa

cechy opisowe:

• dół nadkłowy słaby
• tendencja do prognatyzmu w okolicy zębodołowej:

1. Chiny dla (♂) 48% prognatyzmu alweolarnego
2. Gołdowie (Syberia) dla (♂) 100% j.w.
3. Korea Północna dla (♂) 66.7% j.w.
4. Mongolia (♂) 45 (20-80) - silny mezognatyzm alweolarny
5. Mongolia (♀) 51 (20-80) - słaby prognatyzm alweolarny

oczodoły:

• wskaźnik oczodołowy [mf] - wysoki (82-x)
  

1. (♂) 87.95 (82 - 97) - oczodoły bardzo wysokie
2. (♀) 88.59 (82-97) -  wysokie
3. wskaźnik oczodołowy [d] (♂+♀) 97.1 (89-108) - wysokie

• kształt: okrągławe

oczy:

• kolor oczu: oczy ciemne, (1-4), jasnobrunatne w 86% przypadków, często z odcieniem "rdzawym"
• szpara oczna  szeroka, pozioma, ale często może być też ukośna, czasami może występować wręcz jej migdałowaty kształt jak u typu orientalnego

1. Chiny (♂) pozioma w 40% przypadkach
2. Mongolia (♂) 35.4 (16-50) - niemal pozioma
3. Mongolia (♀) 28.4 (16-83)  - tendencja do skośności w górę

• ukształtowanie powieki górnej: różna, od powieki semickiej do fałdy mongolskiej

1. Chiny dla (♂) brak fałdy mongolskiej w 24% przypadków
2. Gołdowie (Sybieria) dla (♂) brak fałdy mongolskiej w 54% przypadków
3. Mongolia (♂) 72 - f. mong. dość silna (f. mong. wybtinie słaba 20 - f. mong. uderzajaco silna 96)
4. Mongolia (♀) 79 - f. mong. dośc silna (f. mong. ślad 64 - f. mong. wybitnie silna 96)

włosy:

• kolor włosów: czarne (Y), Michalski [1955] podawał ze znakiem zapytanie opcję występowania włosów czarnobrązowych (X)
• kształt włosów: proste, rzadko lekko faliste (5%)
• sztywne

skóra:

• kolor skóry: żółtawośniada różnych odcieni, czasem prawie biała z lekko żółtawym odcieniem

1. Chiny (♂) 8.9 (7-13) (w skali von Luschana)
2. Korea Północna (♂) niezbyt ciemna (żółtawo śniada - zółtawa ciemna)

• niekiedy występuje rumieniec

owłosienie:

• zarost i owłosienie ciała słabe, rzadko średnie (obfity zarost w 20% przypadków)

Występowanie:

Element ten jest charakterystycznydla płn. (lessowych i nizinnych) Chin, w całym kraju liczny w wyższych warstwach ludności chińskiej, Korei i Mandżurii, ale jego wpływy sięgają daleko do płd.-wsch. Azji (np. wyspa Celebes). Bardziej na zachód spotyka się tą rasę u części Baszkirów i Turkmenów.

Oraz obejmują różne grupy Indian (niektóre plemiona północnoamerykańskie oraz andyjskie). Poza tym swpotykany wśród Maorysów.

składy typologiczne:

• Gołdowie (♂) 20.34%
• Chiny  (♂) 19.27%
• Mongolia (♂) 4.5% - wliczono tu jednak też osobników o wzroście 157-164 którzy powinni być we frakcji pośredniej typu ZI.
• Mongolia (♀) 3.4% - seria [Stolarczyk 1976]
• Korea Północna (♂) 3.79% - seria [Niemiec 1965]
• Korea Północna (♂) 2.9% - seria [Stolarczyk 1976]

składy rasowe (w nawiasach poszczególne typy wg liczebności)

Wschodnia Azja

• Gołdowie (♂) - 50% (ZI > ZQ > Z > LZ > MZ)
• Gołdowie (♀) - 44.83% (ZQ > LZ > ZI > MZ)
• Chiny (♂) - 35.3% ( | Z + ZQ | > LZ > MZ > ZI)
• Chamneganie, plemię Ewenków (♂+♀) - 31.7% (nie ma podziału na typy)
• Korea Północna (♂) - 31.1% (LZ > ZQ > MZ > ZI > Z > EZ) - seria [Stolarczyk 1976]
• Korea Północna (♂) - 29.53% (LZ > ZQ > MZ > Z > ZI) - seria [Niemiec 1965]
• Mongolia (♀) - 26.3% (LZ > ZQ > MZ > Z > ZI > EZ/KZ/HZ)
• Korea Północna (♀) - 25% (LZ > ZQ > MZ > ZI) - seria [Stolarczyk 1976]
• Mongolia (♂) - 24.8% (LZ > ZQ > MZ > Z > EZ/KZ/HZ > ZI >  |BZ,YZ| > AZ)
• Oroczoni (♂+♀) - 20% ( ZQ > | ZI, LZ |)
• Wietamczycy (♂+♀) - 11.3% (nie mam podziału na typy)

zachodnia Azja

• Tadżykistan (♂) - 2.79% (HZ > | AZ, EZ |  > KZ)

Europa

• Rumunia, Karpaty płd (♂+♀) - 0.2% (AZ)

BIBLIOGRAFIA:

1. Henzel T., Michalski I.,Podstawy klasyfikacji człowieka w ujęciu Tadeusza Henzla i Ireneusza Michalskiego (oraz dyskusja do artykułu), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, 1955 (zobacz opis tej rasy)
2. Michalska-Wichan J., Struktura antropologiczna ludności Mongolii [w:] Acta Universitatis Lodziensis, Folia Zoologica et Anthropologica, 4, 1986, s. 79-138
3. Michalski I., Składniki antropologiczne ludności Śródziemnomorza. Cz. 1, Rasy [w:] Człowiek w Czasie i Przestrzeni : kwartalnik PTA, 1963, Tom 6, Numer 2(22) , s. 60-69 link
4. Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, 1938
5. Michalski I., Składniki rasowe Chińczyków, odbitka ze sprawozdań TNW XXXI, Wydział IV, str 1 - 4, 1938
6. Niemiec S., Analiza antropologiczna studentów Koreańczyków [w:] Materiały i Prace Antropologiczne, nr 18, 1965, s. 5-53
7. Poniatowski S., Gołdowie, Oroczoni: tablice antropometryczne, 1914 link
8. Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków cz. I, [w:] Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 81-108
9. Stolarczyk H., Charakterystyka antropologiczna Koreańczyków cz. II, {w:] Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 3, 1976, s. 3-28
10. Stolarczyk H., Zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe człowieka [w:] red. Malinowski A., Wstęp do antropologii i ekologii człowieka, 1999
11. Wierciński A.,Typologia rasowa [w:] Mały Słownik Antropologiczny, 1976, s. 471–481 link
12. Wierciński A., The Racial Analysis of Human Populations in Relation to Their Ethnogenesis, Current Anthropology, Vol. 3, No. 1 (Feb., 1962), s. 2+9-46 link
13. Wokroj F., Ludność nadamurska w świetle antropologicznych materiałów Stanisława Poniatowskiego [w:] Lud, nr 50, 1966, s. 121-189

Odpowiedniki w innych typologiach:

• typ pacyficzny w typologii Czekanowskiego
• Sinidzi - Eickstedt
• podrasa indonezyjska - Hotton
• rasa sinidzka - Lundman

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 171.2; wskaźnik główny 80.0; wskaźnik twarzy całkowity - 94.4; wskaźnik nosowy - 59.3;

wskaźnik wys-dług. - 70.0;  wskaźnik wys-szerok. - 87.5;

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy - 93.4; wskaźnik górnotwarzowy - 57.7; wskaźnik wysokości nosa - 44.0;

kolor skóry śniadożółtawa ciemna; kolor oczu - 79; kolor włosów - Y;

profil nosa: falisto-garbaty; oprawa oka: fałda mongolska średnia; kształt włosów - proste sztywne; prognatyzm zębodołowy - słaby

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 168.6;  wskaźnik główny 79.4 (wydłużona głowa); wskaźnik twarzy całkowity - 84.4 (średnio szeroka); wskaźnik nosowy - dosć wąski;

obwód głowy w mm: 575;

waga: 61.5; wskaźnik Rohrera: 1.28; wzrost na siedząco: 88 cm; wskaźnik długości korpusu ciała: 52.19

kolor oczu - 12 (brązowe w skali Martina-Schulzta); kolor włosów: Y (czarne);

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op]: 194; szerokość głowy [eu-eu]: 154;  szerokość twarzy [zy-zy]:147; wysokość twarzy [n-gn]: 124;

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 155.5;  wskaźnik główny 81.5 (króktawa głowa); wskaźnik twarzy całkowity - 87.9 (wąska); wskaźnik nosowy - dość wąski;

obwód głowy w mm: 550;

waga: 64.7; wskaźnik Rohrera: 1.72; wzrost na siedząco: 82.5 cm; wskaźnik długości korpusu ciała: 53.05

kolor oczu - 13 (brązowe w skali Martina-Schulzta); kolor włosów: W (ciemnobrązowe);

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op]: 184; szerokość głowy [eu-eu]: 150;  szerokość twarzy [zy-zy]:141; wysokość twarzy [n-gn]: 124;

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

dane antropometryczne z Poniatowski S., Gołdowie, Oroczoni: tablice antropometryczne, 1914 link

wzrost - 166.3;  wskaźnik główny 82.35 (wydłużona głowa); wskaźnik twarzy całkowity - 92.47 (bardzo wąska); wskaźnik nosowy - 58.33 (bardzo wąski)

wskaźnik wysokosciowo-długościowy - 72.73 (bardzo wysoka głowa);  wskaźnik wys-szerok. - 88.31  (bardzo wysklepiona  głowa); wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 63.46 (wąskie czoło w stosunku do szerokości głowy)

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy - 94.81  (jarzma dość szerokawe w stosunku do głowy); wskaźnik twarzowo-żuchwowy: 90.46 (żuchwa szeroka w stosunku do wysokosci twarzy), wskaźnik jarzmowo-żuchwowy: 83.56 (żuchwa  szeroka w stosunku do szerokości twarzy); wskaźnik wysokości nosa - 44.44 (niskawy); 

waga: 67.2; wskaźnik Rohrera: 1.15;

kolor oczu - 5 (jasnobrązowe);  kolor skóry: jasna; włosy: ciemnobrązowe

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op]: 187; szerokość głowy [eu-eu]: 154; wysokość głowy [t-v]: 136;  najmniejsza szerokość czoła [ft-ft]: 98; szerokość twarzy [zy-zy]:146; wysokość twarzy [n-gn]: 135;  szerokość żuchwy [go-go]: 122; wysokość nosa [n-sn]: 601; szerokość nosa [al-al]: 35

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

dane antropometryczne z Poniatowski S., Gołdowie, Oroczoni: tablice antropometryczne, 1914 link

wzrost - 180.1;  wskaźnik główny 79.46 (wydłużona głowa); wskaźnik twarzy całkowity - 88 (wąska); wskaźnik nosowy - 65.67 (wąski)

wskaźnik wysokosciowo-długościowy - 71.799 (bardzo wysoka głowa);  wskaźnik wys-szerok. - 90.32  (niezbyt wysklepiona  głowa); wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 67.1 (wąskie czoło w stosunku do szerokości głowy)

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy - 96.77  (jarzma dość szerokie w stosunku do głowy); wskaźnik twarzowo-żuchwowy: 87.12 (żuchwa średnio szeroka w stosunku do wysokosci twarzy), wskaźnik jarzmowo-żuchwowy: 76.67 (żuchwa średnio szeroka w stosunku do szerokości twarzy); wskaźnik wysokości nosa - 46.21 (wysokawy); 

waga: 67.2; wskaźnik Rohrera: 1.15;

kolor oczu - 5 (jasnobrązowe);  kolor skóry: jasnobrązowa; włosy: ciemnobrązowe

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op]: 195; szerokość głowy [eu-eu]: 155; wysokość głowy [t-v]: 140 mm (możliwe że wysokość jest źle zmierzozna);  najmniejsza szerokość czoła [ft-ft]: 104; szerokość twarzy [zy-zy]:150; wysokość twarzy [n-gn]: 132;  szerokość żuchwy [go-go]: 115; wysokość nosa [n-sn]: 61; szerokość nosa [al-al]: 40