Typ pseudoalpejski (YH)

W typologii indywidualnej kierunku morfologiczno-porównawczego typ mieszany między rasami armenoidalną (H) i kromanionoidalną (Y). Typ pseudoalpejski oznacza się symbolem YH. In English: Pseudo-Alpine type.

Ogólna charakterystyka:

Główne cechy:

  • wzrost wysoki lub średni
  • budowa z reguły eurysomatyczna, smukła rzadko
  • głowa od krótkawej do brachycefalicznej (wskaźnik główny: 80-x) czaszka średnia lub duża, archimorficzna, niezbyt silnie urzeźbiona, o sfero- lub sfenoiidalnym konturze
  • twarz z reguły szeroka, ale może być średnia lub wąska, wymiar jarzmowy duży, twarz najczęściej ortognatyczna, rysy twarzy grube; policzki często pełne i kości policzkowe lekko uwypklone
  • nos wąski, rzadziej średnio szeroki (wsk. nosowy: x-75), średnio lub mało wydatny, profil z reguły wklęsły lub falisto-bulwiasty, rzadko wypukły i garbaty, nasada niewysoka i szerokawa, grzbiet szeroki
  • górna szczęka dość wąska; żuchwa niska, szeroka, nie kanciasta; podbródek niewielki, zaokrąglony
  • oczodoły wysokie ((wsk. oczodołowy: 84-x), okrągławe
  • kolor oczu: najczęściej jasne, rzadziej zielone, wyjątkowo piwne (3-16)
  • oprawa oka: dość słaba fałda powiekowa, ale powieka semicka rzadka
  • kolor włosów: przeważnie bardzo ciemne (U-Y), rzadko kasztanowate i jasnoszatynowe (R-T)
  • kształt włosów  faliste lub gładkie
  • kolor skóry: przeważnie  dość śniada, rzadziej jasnopłowa, niekiedy o czerwonawym odcieniu
  • ogólnie występują silna dysharmonia pigmentacyjna jasne oczy vs bardzo ciemne włosy i dość śniada, jak na warunki środkowoeuropejskie, skóra

Frakcje:

Występują trzy frakcje, dwie wahające się między typami macierzystymi i jedna pośrednia. Średnie dla frakcji na podstawie serii ze Struktury Antropologicznej Polski.

  • frakcja kromanionoidalna (Yh) - osobniki przeważnie dość wysokie, średniogłowe (80-82) i szerokotwarzowe (x-83), o wąskich (x-69), przeważnie występuje kombinacja bardzo ciemne włosy włosy (V-Y) i skóra płowa różnych odcieni, z oczami jasnymi (8-16), druga możliwa kombinacja jest rzadka: oczy piwne i zielonawe (3-7) ale wtedy zawsze w połączeniu z  wysokim wzrostem i kasztanowatymi / ciemnoszatynowymi włosami (R-V)
  • frakcja pośrednia (yh) - osobniki raczej średniorosłe, krótkogłowe (83-x), bardzo szerokotwarzowe (x-83), o wąskich, rzadziej średnich (x-75) nosach, bardzo ciemnych włosach  (V-W) i skórze wyraźnie śniadej, oczach wyraźnie jasnych  (8-16)
  • frakcja armenoidalna (yH) - różni się od poprzedniej średnią lub wąską twarzą (84-94), mało wydatnym nosem , często wklęsłym nosem

Różnice z innymi typami:

  • Ogólnie typ dynarski (AH)w przeciwieństwie do (YH) nie ma profilu nosa wklęsłego i wklęsło-falistego, oraz nie posiada bardzo szerokiej twarzy (x-79), jak i wskaźnika nosowego szerszego niż 66. Ponadto budowa nie jast z reguły smukła jak u dynarczyków, a masywna.
  • Od typu alpejskiego (HL) odróżnia go wykluczający zakres koloru oczu (8-16) we frakcjach armenoidalnej (yH) i pośredniej (yh), jak też ciemniejsza skóra i włosy; ponadto wzrost jest trochę wyższy (yh i yH), nos wydatniejszy (yh). Wyraźna różnica jest w oczodołach które są o wiele wyższe i o innym kształcie. Brak też cech "laponoidalnych" w fizjonomii. Oczy u typu (YH) nigdy nie mają silnej fałdy powiekowej i tym bardziej śladu fałdy mongolskiej, szpara oczna nie jest wąska i ukośna, warstwa podściółki tłuszczowej na policzkach jest o wiele słabsza, zarost i owłosienie ciała znacznie częściej obfite. Stąd Michalski użył na określenie typu (YH) nazwy "pseudoalpejski" by podkreślić że podobieństw z typem alpejskim są tak naprawdę pozorne. Choć przez innych antropologów mogą być oba zaliczane do jednego typu.
  • Od typu teutońskiego (AL) odróżnia frakcję kromanionoidalną (Yh) po pierwsze znacznie ciemniejsza pigmentacja, z reguły niższy wzrost, inna fizjonomia.
  • Od typu subnordycznego (AL) odróżnia jak poprzednio ciemniejsza pigmentacja włosów i skóry, różnice w oczodołach i fizjonomiczne takie same jak przy różnicy z  typem alpejskim (brak cech laponoidalnych).
  • Do armenoidalnej frakcji litoralnego (EH) najbardziej zbliżona jest ta, rzadka część frakcji kromanionoidalnej która ma piwne oczy, jest jednak przeważnie wyższa i dodatkowo  odróżnia ją obecność wklęsłych i mniej wydatnych profili nosa, często też nos jest szerszy (66-x).
  • Od typu sublaponoidalnego (EL)  odróżnia się frakcja kromanoidalna (jej część o piwnych oczach) wyższym wzrostem, wysokimi oczodołami, obecnościa profili wypukłych i garbatych nosa, brakiem cech laponoidalnych w fizjonomii podobnie jak przy różnicach z typem alpejskim.
  • ta część frakcji Yh o wsk. nosa w zakresie 66-69, różni się od frakcji Bh typu lewantyńskiego o analogicznym wymiarach jaśniejszą pigmentacją włosów.

Niżej sprawdź dokładną charakterystykę. Część wymienionych cech, szczególnie opisowych, ma jedynie znaczenie pomocnicze i nie może służyć jako podstawowe kryterium wyznaczania przynależności do tego typu.

wzrost i budowa ciała:

wzrostśredni wzrost odpowiada realiom sprzed kilkudziesięciu lat, obecnie w związku z jego podwyższeniem w całej populacji polskiej, jest na pewno wyższy

  • różny

budowa:

  • budowa eurysomatyczna, naprawdę smukła występuje rzadko
  • kościec raczej masywny, mięśnie dobre, podściółka tłuszczowa często obfita
  • głowa relatywnie dość duża w porównaniu z resztą ciała
  • szyja krótka, gruba  o słabo zaznaczonej grdyce
  • tułów długi, o średnio szerokich lub szerokich,lekko spadzistych barkach i niezbyt szerokawych biodrach, klatka piersiowa krótka, szeroka i  głęboka, obwód pasa znaczny
  • pośladki wypukłe
  • pierś kobieca zwykle mniej lub więcej obfita, półkulista
  • kończyny raczej krótkie, dobrze umięśnione; nogi nawet u kobiet nie zawsze kształtne z powodu zbyt wielkiej masywności
  • dłonie szerokie, o dość krótkich palcach
  • stopy dość duże, często słabo wysklepione, o niewysokim podbiciu

głowa / czaszka:

cechy opisowe głowy:

  • skronie płaskie; ciemię płaskie; potylica dość szeroka, lekko wypukła
  • czoło nierzadko dość wysokie, szerokie, niemal prostokątne, prawie prostopadłe
  • o dość wyraźnie zaznaczonych łukach brwiowych; płaskiej gładziźnie, mniej lub więcej uwypuklonych guzach czołowych i wyraźnych liniach czołowo-skroniowych (co to jest - patrz niżej przykład 3)

cechy opisowe czaszki:

twarz:

fizjonomia:

  • kształt twarzy: okrągława lub pięciokątna, nierzadko owalna, czasem odwrotnie trapezowata lub kwadratowa
  • o rysach niezbyt wyrazistych, niekiedy dość grubych, rzadko regularnych
  • łuki jarzmowe zwykle zaznaczone, szeroko rozstawione, nieznacznie tylko rozszerzające się ku uszom; w wymairach bezwględnych szerokie
  • kości policzkowe nierzadko lekko uwypuklone, policzki często pełne
  • panniculus malaris (obfita podściółka tłuszczowa na policzkach) słabo rozwinięty
  • profil pionowy twarzy: najczęściej ortognatyczny

nos:

  • wskaźnik nosowy: nos różny, od wąskiego do szerokawego (x-75 dla głowy, x-55 dla czaszki), zależnie od frakcji

cechy opisowe nosa (głowa)

  • zwykle średnio wydatny
  • nasada niewysoka, szerokawa
  • grzbiet średnio szeroki
  • profil nosa nosa zwykle wklęsły, rzadziej prosty do mało wypukłego
  • koniuszek dość tępo zakończony, nierzadko bulwiasty
  • nozdrza wysokie, niegrube, słabo uwypuklone, przegroda pozioma lub lekko wzniesiona, otwory dość krótkie i wąskie

szczęka górna, żuchwa, zęby, usta:

górna szczęka:

żuchwa:

  • żuchwa niska, szeroka, ale nie kanciasta
  • o dobrze rozwiniętym żwaczu
  • podbródek niewielki, zwykle dobrze zaokrąglony

zęby:

  • dość duże
  • równe
  • białe
  • dość mocne

usta:

oczodoły:

oczy:

włosy:

  • kolor włosów: najczęściej bardzo ciemne (U-Y), wyjątkowo kasztanowate i jasnoszatynowe (R-T),
  • grube, gęste i obfite
  • kształt włosów: gładkie lub lekko faliste
  • łysina późno występująca, typu ciemieniowego

skóra:

  • kolor skóry: zwykle jasnośniada, waha się od jasnopłowej do śniadej, niekiedy o czerwonawym odcieniu. Ogólnie w przypadku Polski dość ciemna w porównanjiu do innych typów.
  • bardzo często z wyraźnym rumieńcem
  • z reguły nie pokryta piegami
  • cienka
  • na czole dość luźna
  • późno marszcząca się w płytkie, szerokie fałdy

uwłosienie:

  • zarost obfity, umiarkowanie twardy
  • brwi zwykle obfite, szerokie , czasem zrośnięte, poziome, rzadziej łukowate
  • rzęsy długie, dość gęste
  • owłosienie ciała obfite

uszy:

  • dość duże
  • umiarkowanie grube
  • nieodstające

Uwagi:

1. Początkowo Michalski [1949] ustalił zakres nosa na x-69, w późniejszych pracach autorów kierunku morfologiczno-porównwaczego podniesiono zakres do x-75.

2. Pewnych analogii do tego typu wg Michalskiego [1949], można dopatrzeć się w typach ludności Bałkanów wyodrębnionych przez jugosłowiańskiego antropologa B. Škerlja - savide i pannonide.

Występowanie:

 W Polsce stanowi 1,3% (wśród przebadanych 36 532 mężczyzn z całego kraju, dane dla Polski przedwojennej).

Typ pseudoalpejski (YH) należy do grupy typów południowo-wschodnich. Liczniej występuje na Bałkanach i w regionie alpejskim.

składy typologiczne (w nawiasach frakcje, tam gdzie były podane)

Europa północna

  • Lapończycy (♂) - 5.1% i (♀) - 4.6% (wpływy armenoidalne niewiadomego pochodzenia notował u Lapończyków już Żejmo-Żejmis w latach 30-tych, może to świadczyć o ich bardziej na poołudnie umiejscowionej praojczyźnie)

Europa środkowa

  • region alpejski (Bawaria, Badenia, Tyrol, Szwajcaria - serie kraniologiczne XV-XIX wiek) (♂+♀) - 13.8%
  • Łużyczanie (♂) - 3.1% i (♀) - 3.8%
  • Polska (♂) - 1.3%
  • Ukraińcy z dawnej Galicji (♂) - 1.2%

Bałkany i Grecja

  • Macedonia - 7.5%
  • Rumunia (Karpaty południowe) dla (♂) - 7.4% i (♀) 5.0%
  • Grecja, płd. Peloponez (♂) - 2.27% (Yh > yH)
  • Serbia (♂) - 2%
  • Grecja, Kreta (♂) - 1.89% (yh > | Yh, yH | )

Turcy

  • Anatolia, środkowa Turcja (♂) - 7.27% (yH > |Yh, yh|
  • Konya, środkowo-południowa Turcja (♂) - 7.14% (yH)
  • Wschodnia Turcja (♂) -  5.13% (yh)
  • Smyrna, zachodnia Turcja (♂) - 3.77% (yh, yH)
  • Dardanele, płn-zachodnia Turcja (♂) - 2.7% (yh)

Zachodnia Azja

  • Ormianie, iracki Kurdystan (♂+♀, n=8) - 12.5% (yH)
  • Iran, Żydzi z Ishafan (♂) - 3.12% (yH, Yh)

Północna Afryka

  • Egipt (♂) - 0.7%

BIBLIOGRAFIA:

  1. Kapica Z., Z badań łódzkiego ośrodka antropologicznego nad taksonomicznym zróżnicowaniem procesu migracji, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 51-80 (zobacz link do fragmentu)
  2. Kapica Z., Zagadnienia antropologiczne [w:] red. Głębowicz B., Monografia Brześcia Kujawskiego, 1970 (link do fragmentu)
  3. Łuczak B., Charakterystyka antropologiczna ludności rumuńskiej z okolic Karpat południowych, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 109-120
  4. Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu), Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953 link
  5. Michalski I., Remarks about the anthropological structure of Egypt, Publicatons of the joint arabic-polish anthropological expedition. Part II, s. 209-238, 1964
  6. Michalski I., STRUKTURA - ANTROPOLOGICZNA POLSKI W ŚWIETLE MATERIAŁÓW WOJSKOWEGO ZDJĘCIA ANTROPOLOGICZNEGO. The anthropological structure of Poland in light of the Polish War-Office's materials., 1949 link
  7. Michalski T. W., Studia nad strukturą antropologiczną krajów alpejskich, 1956
  8. Orczykowska Z., Próba skonstruowania klucza antropologicznego na podstawie klasyfikacji Michalskiego,  Przegląd Antropologiczny, t. 22, z.1, 1959, s. 212-229
  9. Różbicka L., Charakterystyka antropologiczna Łemków, 1962
  10. Wierciński A.,Typologia rasowa [w:] Mały Słownik Antropologiczny, 1976, s. 471–481 link

składy z poniższych opracowań określiłiem metoda morfologiczno-porównawczą na bazie podanych tam materiałów indywidualnych:

  1. Field H., Contributions to the anthropology of Iran [w:] Publications of the Field Museum of Natural History. Anthropological Series, Vol. 29,No. 2 (DECEMBER 15, 1939), s. 511, 513-706
  2. Field H., The anthropology of Iraq. Part II. Number 2. Kurdistan, 1951
  3. Hauschild M.W., Wagenseil F., Anthropologische Untersuchungen an anatolischen Türken [w:] Zeitschrift für Morphologie und Anthropologie, Bd. 29, H. 2/3 (1931), s. 193-260
  4. Luschan F., Beiträge zur Anthropologie von Kreta [w:] Zeitschrift für Ethnologie, 45. Jahrg., H. 3 (1913), s. 307-393
  5. Schiff F., Beiträge zur Anthropologie des südlichen Peloponnes. (Die Mani.) [w:] Zeitschrift für Ethnologie, 46. Jahrg., H. 1 (1914), s. 14-40

 Zobacz też - podstawowe różnice między indywidualnymi typami rasowymi, a rasami geograficznymi

Objaśnienia do powyższych danych:

  1. ♂ - mężczyźni
  2. ♀ - kobiety
  3. w nawiasach po średnich podane zakresy zmienności (min - max)
  4. Najważniejsze zakresy zmienności, służące do różnicowania z innymi typami, podane są w sekcji "Główne cechy". Podane w dalszym opisie średnie dla cech mają znaczenie informacyjne.

frakcja pośrednia (yh) - krótka głowa (83-x), szeroka twarz, (x-83), o wąskich, rzadziej średnich (x-75), wydatnych nosach (profil od wklęsłego do garbatego), bardzo ciemnych włosach  (V-W) i skórze wyraźnie śniadej, zaś oczach wyraźnie jasnych. Od typu alpejskiego odróżnia jasna pigmentacja oczu.

Przykład 1. Michalski I., Fotografie 50 osobników omawianych na konferencji metodologicznej i typologicznej (album), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, 1955

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 171.3; wskaźnik główny 83.0 (głowa krótka); wskaźnik twarzy całkowity - 83.7 (na granicy szerokiej / średniej); wskaźnik nosowy - 69.6 (na granicy wąskiego / średnio szerokiego);

wskaźnik górnotwarzowy - 51.0 (dość niskie twarz górna); wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy: 92.16 (jarzma wąskawe w stosunku do głowy); wskaźnik wysokości nosa: 43.75 (niskawy)

 profil nosa: falisty słabo; oprawa oka: fałda powiekowa; stopień wystawania kosci policzkowych: umiarkowanie;

kolor oczu - 9 (ciemnoszare); kolor włosów - W (ciemnobrązowe);  kształt włosów: proste gładkie;   kolor skóry - ciemnopłowa

wymiary bezwzględne w mmdługość głowy [g-op] - 200, szerokość głowy [eu-eu] - 166; szerokość twarzy [zy-zy] - 153  mm; wysokość twarzy [n-gn] - 128; wysokość twarzy górnej [n-sto] - 78; wysokość nosa [n-ns] - 56; szerokość nosa [al-al] - 38;

Dodatkowo w skali Coona rozmiar głowy ekstremalnie duży - 366 (długość + szerokość), co podkreśla niewątpliwy wpływ kromanionoidalny.

Typ pseudoalpejski (yh) - frakcja pośrednia

  typ pseudoalpejski (YH)

 

Przykład 2. Kapica Z., Człowiek w regionie Brześcia Kujawskiego [w:] red. Głębowicz B., Monografia Brześcia Kujawskiego, 1970

Typ pseudoalpejski (YH)

Typ pseudoalpejski (YH)

 

Przykład 3. Michalski I., Fotografie 50 osobników omawianych na konferencji metodologicznej i typologicznej (album), Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, 1955

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 166.6;wskaźnik główny 91.1 (wybitnie krótka); wskaźnik twarzy całkowity - 80.0 (szeroka); wskaźnik nosowy - 68.0 (dość wąski);

wskaźnik górnotwarzowy - 51.4 (dośc niskie twarz górna); wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy: 85.88 (jarzma bardzo wąskie w stosunku do głowy); wskaźnik wysokości nosa: 44.64 (niskawy)

stopień wystawania kosci policzkowych: dość słabo; profil nosa: wypukły słabo; oprawa oka: fałda powiekowa ślad;

kolor oczu - 14 (niebieskie); kolor włosów - W (ciemnobrązowe);  kształt włosów: proste gładkie;   kolor skóry - płowa;

wymiary bezwzględne w mmdługość głowy [g-op] - 179, szerokość głowy [eu-eu] - 163; szerokość twarzy [zy-zy] - 140  mm; wysokość twarzy [n-gn] - 112; wysokość twarzy górnej [n-sto] - 72; wysokość nosa [n-ns] - 50; szerokość nosa [al-al] - 34;

budowa: l (a);

Typ pseudoalpejski (YH) - frakcja pośrednia

typ pseudoalpejski (YH)

 

Przykład 4. Michalski I., Remarks about the anthropological structure of Egypt, Publicatons of the joint arabic-polish anthropological expedition. Part II, pp. 209-238, 1964

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 164; wskaźnik główny 83.9 (głowa krótka); wskaźnik twarzy całkowity - 83.1 (dość szeroka); wskaźnik nosowy - 71.7 (średnio szeroki);

wskaźnik wysokościowo-długościowy - 62.4 (głowa dość niska);  wskaźnik wysokościowo-szerokościowy - 74.4 (spłaszczona); wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy - 87.2 (jarzma wąskie w stosunku do głowy);; wskaźnik górnotwarzowy - 52.9 (niskawe twarz górna);  wskaźnik wysokości nosa - 46.9 (wysokawy); wskaźnik jarzmowo-żuchwowy - 86.7 (bardzo szeroka żuchwa w stosunku do twarzy); wskaźnik wysokości górnej wargi - 35.8; 

  kolor skóry - jasnośniada; kolor warg - różowe; kolor oczu - 16 (niebieskie); kolor włosów - U (ciemnoszatynowe)

Typ pseudoalpejski (YH) - frakcja pośrednia, Egipt

typ pseudoalpejski (YH)

 

Przykład 5. Becker M., Struktura antropologiczna powiatu płockiego, Notatki Płockie t. 15, nr 3(57), 1970

Typ pseudoalpejski (YH)

Typ pseudoalpejski (YH)

 

Przykład 6. Kapica Z., Z badań łódzkiego ośrodka antropologicznego nad taksonomicznym zróżnicowaniem procesu migracji, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 51-80

typ pseudoalpejski (YH)

Typ pseudoalpejski (YH)

 

Przykład 7. Mała Encyklopedia Powszechna PWN, 1959

Typ pseudoalpejski (YH) - przykład z tablicy nr 26 "Człowiek - typy antropologiczne"

yh-enc