Antropologia
Fizyczna

wzrost i  budowa ciała:

wzrost: średni wzrost odpowiada realiom sprzed kilkudziesięciu lat, obecnie w związku z jego podwyższeniem w całej populacji polskiej, jest na pewno wyższy

• wzrost dość wysoki do wysokiego, rzadko średni (165-x)

budowa:

• częsciej mezomorficzna niż u typu nordycznego

głowa / czaszka:

• wskaźnik główny: mezocefaliczny do (rzadziej) dolichocefalicznego (x-82)

cechy opisowe:

• czaszka duża, archimorficzna
• czaszka w normie wierzchołkowej średnio 18 (17-19) w skali Michalskiego, co daje kształt jajowaty tępy
• czaszka w normie potylicznej średnio 11 (5-15) co daje kształt jajowato-romboidalny tępy w skali Michalskiego
• potylica słabo batrokefalicznie wypukła, średnio 7 (5-8) w skali Michalskiego
• ciemię bardzo słabo wzniesione, średnio 6 (3-9) skali  Michalskiego
• czoło często wyraźnie pochylone (obserwacje u osobników żywych); pochylenie czoła dla czaszki średnio w skali Michalskiego 5 (3-7) co daje czoło dość słabo pochylone
• łuki nadoczodołowe często wyraźnie zaznaczone, płasko wypukła gładzizna, przeciętnie 6 (5-8) w skali Michalskiego

twarz:

• wskaźnik twarzowy całkowity: twarz przeważnie szeroka (x-83), jeśli średnia lub wąska (84-92) to tylko w skojarzeniu z nosem dość wąskim lub szerokawym (67-75)

cechy opisowe:

• kształt twarzy: kwadratowa lub prostokątna często
• rysy mniej regularne i wyraziste jak u typu nordycznego ale ostrzejsze niż u kromanionoidów
• wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy przeciętnie (♂) 94.8, co daje szerokawe jarzma
• profil pionowy twarzy:najcześciej ortognatyczny

nos:

• wskaźnik nosowy: nos wąski (x-66), rzadziej może być dość wąski i szerokawy (67-75) ale tylko w połączeniu z twarzą wąską lub średnio szeroką
• dla czaszki wskaźnik nosa x-55

cechy opisowe:

• niezbyt wydatny
• o profilu najczęściej słabo wklęsłym, prostym lub falistym; rzadko wypukłym / garbatym (w formie orlego nosa)

cechy opisowe nosa (czaszka)

• wydatność kości nosowych: umiarkowanie wystające, średnio 10 (8-12)
• nasada nosa:wysoka, około 6 (5-7) w skali Michalskiego; średnio szeroka, około 4 (3-4) w skali Michalskiego
• profil kości nosowych: średnio 9 (4-17), czyli wklęsło-wypukły w skali Michalskiego
• kształt kości nosowych: przeważnie trapezoidalne szerokie, górą dwuwklęsłe, słabo wypukłe 6 (3-10) w skali Michalskiego
• kolec nosowy: położenie średnio 4 (1-6) czyli bardzo słabo uniesiony; wystawanie średnio 4 (1-5) czyli umiarkowanie wystający w skali Michalskiego
• dolna krawędż otworu gruszkowatego nosa: przeważnie 10 (8-12), czyli tępy formy antropina w skali Michalskiego

szczęka górna i żuchwa:

górna szczeka:

• rzadko, z reguły w materiałach kopalnych słaby mezognatyzm zębodołowy (wpływ kromanionoidalny); dla czaszki 13 (12-15) - mezognatyzm zębodołowy bardzo słaby
• niska szczęka górna (w wymairach bezwzględnych)
• podniebienie dla (♂) bardzo wąskie
• łuk zębowy, średnio 6 (4-9) czyli o  kształcie trapezowato-hyperbolicznym w skali Michalskiego
• dół nadkłowy: mniej lub bardziej głęboki
• dość głębokie wcięcie szczękowe, średnio 5 (4-7) w skali Michalskiego

żuchwa:

• mocna żuchwa
• podbródek często wypukły

oczodoły:

• wskaźnik oczodołowy  przeciętnie dla (♂) 82.69 (80 - 87) co daje oczodoły średnie lub dość wysokie
• wielkość: średnie, około 4 (3-4) w skali Michalskiego
• kształt: rombowate, średnio 10 (4-16) w skali Michalskiego

oczy:

• kolor oczu: bardzo jasne (8 - 16, średnio 14.1), z reguły niebieskie lub szaroniebieskie
• małe
• ukształtowanie powieki górnej: fałda powiekowa niezbyt silnie rozwinięta

włosy:

• kolor włosów: przeważnie bardzo jasne (A - Q) lub rzadziej jasnorude
• kształt włosów: najczęściej faliste, czasem proste gładkie

skóra:

• kolor skóry: najczęściej biała, niekiedy z odcieniem czerwonawym; rzadko jasnopłowa

Uwagi:

1. Przez antropologów zachodnioeuropejskich określany jako typ Dalo-Nordic, Fälish lub Dalo-Falid.

2. Wskaźnik twarzowy całkowity w Strukturze Antropologicznej Polski został oznaczony na (x-83) i nosowy na (x-69), w późniejszych pracach Michalskiego i jego uczniów wskaźniki był juz wyższe: twarzowy (x-92) i nosowy (x-75). Twarz szeroka (x-83) i nos (70-x) nie występują łącznie, podobnie jak twarz (84-x) i nos (x-66). Wiąże się to z tym że inaczej brakło by określenia dla osobników wysokich, bardzo jasno pigmentowanych, pośredniogłowych, z twarzą stosunkowo wąską lub średnio szeroką i nosem średnio szerokim. Typ czuchoński (AQ) nie wchodzi tu w grę ze względu na przejawiane przez niego cechy odmiany żółtej i ciemniejszą pigmentację.

Występowanie:

W Polsce stanowi 1,73% (wśród przebadanych 36 532 mężczyzn z całego kraju, dane dla Polski przedwojennej).

Michalski [1949] podał że 1.1% ale (patrz w Uwagach wyżej), nie zaliczał do AY osobników o wąskiej twarzy (84-x) i szerokawym nosie (70-75). Byli oni częścią typu czuchońskiego (AQ). Po odliczeniu tych z nich, którzy nie wykazywali cech odmiany żółtej wyszło o 0.63% więcej typu AY.

Typ teutoński (AY) należy do grupy typów północno-zachodnich. Michalski podawał że przed wojną był to typ szczególnie często spotykany wśród mniejszości niemieckiej w Polsce. Uznaje go też za charakterystyczny dla innych ludów germańskich, choć nigdzie nie jest on szczególnie liczny.

składy typologiczne (w nawiasach frakcje, tam gdzie były podane)

Europa północna

• Norwegia (♂) - 6.6%;

Europa środkowa

• Niemcy,obywatele Polski przedwojennej (♂) - 5.1%
• Polska (♂) - 1.73%
• Łużyczanie (♂) - 1.5% i (♀) 1.9%; 
• Lapończycy (♂) 0.6% i (♀) 0.9%;
• region alpejski (Bawaria, Badenia, Tyrol, Szwajcaria - serie kraniologiczne XV-XIX wiek) (♂+♀) - 0.5%
• Ukraińcy z dawnej Galicji (♂) - 0.3%

Bałkany i Grecja

• Grecja, Kreta (♂) - 1.58% (Ay, aY > ay)
• Grecja, płd. Peloponez (♂) - 0.76% (Ay)
• Serbia (♂) 0.5%;
• Rumunia (Karpaty południowe) dla (♂) 0.4%

BIBLIOGRAFIA:

1. Kapica Z., Różnicowanie się składów antropologicznych ludności Kujaw w czasie od neolitu do współczesności na podstawie materiałów z terenu powiatu włocławskiego [w:] Przegląd Antropologiczny, t. 34, z. 2, 1968, s. 325-339 (link do fragmentu)
2. Kapica Z., Szkice z antropologii historycznej Polski i ziem ościennych: Serie neolityczne, Tom 1, 1958
3. Kapica Z., Z badań łódzkiego ośrodka antropologicznego nad taksonomicznym zróżnicowaniem procesu migracji [w:] Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 51-80 (link do fragmentu)
4. Kapica Z., Zagadnienia antropologiczne [w:] red. Głębowicz B., Monografia Brześcia Kujawskiego, 1970 (link do fragmentu)
5. Łuczak B., Charakterystyka antropologiczna ludności rumuńskiej z okolic Karpat południowych [w:]Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 109-120
6. Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu) [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953 link
7. Michalski I., STRUKTURA - ANTROPOLOGICZNA POLSKI W ŚWIETLE MATERIAŁÓW WOJSKOWEGO ZDJĘCIA ANTROPOLOGICZNEGO. The anthropological structure of Poland in light of the Polish War-Office's materials., 1949 link
8. Michalski T. W., Studia nad strukturą antropologiczną krajów alpejskich, 1956
9. Różbicka L., Charakterystyka antropologiczna Łemków, 1962
10. Wiercińska A., The main anthropological types in Poland as viewed cranioscopically [w:] Przegląd Antropologiczny, t. 35, 1969, s. 359-362
11. Wierciński A., Analiza antropologiczna serii czaszek wiślickich z cmentarzyska wczesnośredniowiecznego przy ulicy Batalionów Chłopskich. Wykopaliska w latach 1958 - 1959 [w:] red. Budkowa Z., Odkrycia w Wiślicy, 1963, s. 273-294
12. Wierciński A.,Typologia rasowa [w:] Mały Słownik Antropologiczny, 1976, s. 471–481 link

składy z poniższych opracowań określiłiem metoda morfologiczno-porównawczą na bazie podanych tam materiałów indywidualnych:

1. Luschan F., Beiträge zur Anthropologie von Kreta [w:] Zeitschrift für Ethnologie, 45. Jahrg., H. 3 (1913), s. 307-393
2. Schiff F., Beiträge zur Anthropologie des südlichen Peloponnes. (Die Mani.) [w:] Zeitschrift für Ethnologie, 46. Jahrg., H. 1 (1914), s. 14-40

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 169.1; wskaźnik główny 82.53 (głowa krótkawa); wskaźnik twarzy całkowity - 84.2 (twarz szerokawa); wskaźnik nosowy - 69.1 (dość wąski);

wskaźnik górnotwarzowy - 53.2 (niskawe twarz górna); wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy: 89.10 (jarzma dość wąskie w stosunku do głowy); wskaźnik wysokości nosa: 47 (dość wysoki)

profil nosa: falisty słabo; stopień wystawania kosci policzkowych: bardzo słabo;

oprawa oka: fałda powiekowa; kolor oczu - 14 (niebieskie); kolor włosów - J (jasnoblond);  kształt włosów: falujące;   kolor skóry - biała

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op] - 189, szerokość głowy [eu-eu] - 156; szerokość twarzy [zy-zy] - 139  mm; wysokość twarzy [n-gn] - 117; wysokość twarzy górnej [n-sto] - 74; wysokość nosa [n-ns] - 55; szerokość nosa [al-al] - 38;

budowa: al;

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 176; wskaźnik główny 79.0 (głowa wydłużona); wskaźnik twarzy całkowity - 82.1 (twarz dość szeroka); wskaźnik nosowy - 64.3 (wąski)

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 178.7; wskaźnik główny 79.0 (głowa wydłużona); wskaźnik twarzy całkowity - 81.5 (twarz szeroka); wskaźnik nosowy - 62.1 (nos wąski)

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik główny: 82.22 (krótkawa głowa); wskaźnik twarzy całkowity: 79.54 (szeroka); wskaźnik nosowy: 54.9 (bardzo wąski);

wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy: 89.18 (jarzma wąskie w stosunku do głowy); wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 68.91 (średnioszerokie czoło); wskaźnik czołowo-jarzmowy: 77.27 (średnioszerokie czoło); wskaźnik wysokości nosa: 48.57 (dość wysoki); wskaźnik jarzmowo-żuchwowy: 81.18 (szeroka żuchwa); charakterystyczna kanciasta żuchwa (porównaj z czaszką z przykładu nr 12)

kolor oczu: 2a-4 w skali Martina (niebiesko-szare); włosy nie podane ale wyglądają na jasne

wymiary bezwzględne w mm: długość głowy [g-op] - 180, szerokość głowy [eu-eu] - 148; najmniejsza szerokość czoła [ft-ft] - 102; szerokość twarzy [zy-zy] - 132 mm; wysokość twarzy [n-gn] - 105; szerokość żuchwy [go-go] - 108; wysokość nosa [n-ns] - 51; szerokość nosa [al-al] - 28;

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 179 cm; wskaźnik główny 75.5 (głowa dość długa); wskaźnik sklepieniowy: 73.3; wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 73.4 (szerokie czoło); wskaźnik twarzy całkowity - 87.5 (średnio szeroka); wskaźnik nosowy - 71.5 (średnio szeroki); kolor oczu: 16 w skali Martina (niebieskie); kolor włosów - 23 (popielate blond w skali Fischera-Sallera)

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wzrost - 167.3 cm; wskaźnik główny 81.2 (głowa krótkawa);  wskaźnik twarzy całkowity - 84.8 (średnio szeroka); wskaźnik nosowy - 77.1 (średnio szeroki); oczy jasne, włosy blond

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik główny: 75.5  (czaszka długa); wskaźnik wysokościowo-długościowy: 76.6 (czaszka wysoka); wskaźnik ciemieniowo-potyliczny: 82.7 (bardzo szeroka potylica); wskaźnik twarzy całkowity - 76.8 (twarz bardzo szeroka); wskaźnik górnotwarzowy - 47.1 (niskie twarz górna); wskaźnik nosowy - 47.1 (nos dość wąski); wskaźnik oczodołowy [mf] 82.5 (oczodoły wysokie);  dodatkowo łuki nadoczodołowe; mocno kanciasta żuchwa i bardzo wydatna bródka

Określony typologicznie w pracy: Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik główny: 79.9  (czaszka pośrednia); wskaźnik wysokościowo-długościowy: 72.2 (czaszka średnio wysoka); wskaźnik ciemieniowo-potyliczny: 76.1; wskaźnik twarzy całkowity - 82.7 (twarz szeroka); wskaźnik górnotwarzowy - 50.4 (średnie twarz górna); wskaźnik nosowy - 49.1 (nos średnio szeroki); wskaźnik oczodołowy [mf] 84.6 (oczodoły wysokie)

Określony typologicznie w pracy: Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik główny: 77.5  (czaszka pośrednia); wskaźnik wysokościowo-długościowy: 72.3 (czaszka średnio wysoka); wskaźnik ciemieniowo-potyliczny: 77.7; wskaźnik twarzy całkowity - 82.5 (twarz szeroka); wskaźnik górnotwarzowy - 46.8 (niskie twarz górna); wskaźnik nosowy - 45.1 (nos wąski; wskaźnik oczodołowy [mf] 80.5 (oczodoły średnie)

Określony typologicznie w pracy: Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik główny: 74.3  (czaszka długa); wskaźnik wysokościowo-długościowy: 75.9 (czaszka wysoka); wskaźnik ciemieniowo-potyliczny: 79.6; wskaźnik twarzy całkowity - 77.1 (twarz bardzo szeroka); wskaźnik górnotwarzowy - 44.4 (bardzo niskie twarz górna); wskaźnik nosowy - 41.8 (nos bardzo wąski; wskaźnik oczodołowy [mf] 80.5 (oczodoły średnie)

Określony typologicznie w pracy: Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik główny: 75 (czaszka długa); wskaźnik wysokościowo-długościowy: 72.9 (czaszka średnio wysoka); wskaźnik ciemieniowo-potyliczny: 78.7; wskaźnik twarzy całkowity - 85.7 (twarz szeroka na granicy średniej); wskaźnik górnotwarzowy - 51.1 (średnie twarz górna); wskaźnik nosowy - 43.1 (nos wąski; wskaźnik oczodołowy [mf] 83.3 (oczodoły wysokie); dodatkowo łuki nadoczodołowe

Określony typologicznie w pracy: Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953

wskaźniki, wymiary i cechy opisowe danego osobnika

wskaźnik główny: 74.3 (czaszka długa); wskaźnik wysokościowo-długościowy]: 76 (czaszka wysoka); wskaźnik wys-szerok: 102.3 (czaszka bardzo wysklepiona); wskaźnik czołowo-ciemieniowy: 72.9 (szerokie czoło); wskaźnik twarzy całkowity - 87.6 (twarz średnio szeroka); wskaźnik górnotwarzowy - 49.6 (średnie twarz górna); wskaźnik jarzmowo-ciemieniowy: 97 ( szerokie jarzma); wskaźnik nosowy - 45.1 (nos wąski); wskaźnik oczodołowy [mf] 77.3 (oczodoły średnie); wskaźnik szczękowy Virchowa: 68.8 (szeroka szczęka); dodatkowo mezognatyzm zębodołowy (11 w skali Michalskiego); silne łuki nadoczodołowe (5 w skali Michalskiego)