W porównaniu z typem mongoloidalnym (M) obecność (zależnie od frakcji) twarzy średnich i wąskich, oraz bardziej wydatnych, wąskich i wypukłych / garbatych nosów (też zależnie od frakcji). Bardziej europeidalna fizjonomia czyli mniejsze nasilenie cech odmiany żółtej (wymienione niżej).
Od typu armenoidalnego (H) odróżniają go (z reguły nie wszystkie naraz) cechy odmiany żółtej: wysokie i wystające kości jarzmowe; przypłaszczenie twarzy / nosa; mezognatyzm / prognatyzm zębodołowy; wąska i ukośna szpara oczna; ślad lub pełna fałda mongolska; żółtawy odcień skóry; proste, sztywne włosy; słabe owłosienie ciała; poza tym występowanie nosów (zależnie od frakcji) co najmniej średnioszerokich (70-x).
W porównaniu z typem alpejskim (który ma takie same wymiary i nawet frakcje) znaczne nasilenie cech odmiany żółtej (jak wyżej), wysokie oczodoły i na przykładzie materiału tadżyckiego oba te typy różniły się znacznie wskaźnikiem wysokościowo-długościowym (u HM przeciętnie znacznie wyższy )
W porównaniu z frakcjami pośrednią i laponoidalną typu zachodnioazjatyckiego (KL) większe nasilenie cech odmiany żółtej (jak wyżej).
frakcja armenoidalna (Hm) - twarz co najmniej średnio szeroka (84-x), nos wąski (x-69)
frakcja pośrednia (hm) - twarz szeroka (x-83), nos wąski (x-69)
frakcja mongoloidalna (hM) - twarz różna (x-x), nos co najmniej średnio szeroki (70-x)
Niżej sprawdź dokładną charakterystykę. Część wymienionych cech, szczególnie opisowych, ma jedynie znaczenie pomocnicze i nie może służyć jako podstawowe kryterium wyznaczania przynależności do tego typu.
wzrost: średni, rzadziej wysoki lub niski dla (♂, Tadżykistan) 165 cm (155-179) - średni wzrost odpowiada realiom sprzed kilkudziesięciu lat, obecnie w związku z jego podwyższeniem w wielu populacjach, jest na pewno wyższy
Typ (HM) stanowi odpowiednik typu (HL) gdzie zamiast składnika laponoidalnego jest mongoloidalny. Co daje w rezultacie nasilone cechy odmiany żółtej w fizjonomii (np. fałda mongolska) i dużo częściej bardzo ciemną pigmentację. Pod względem zakresów wskaźników poszczególnych frakcji są identyczne.
Jak nazwa wskazuje że jest też jednym z typów "turańskich", czyli typów mieszanych biało-żółtych występujących głównie w dawnej, radzieckiej Azji Centralnej i terenach przyległych jak północny Afganistan i Sinkiang. Są to jeszcze typy: AZ, AM, EZ, EM, KQ, KZ, KM - niedługo będą opisane.
Centrum jego występowania znajduje się w południowej Azji Centralnej - głównie Tadżykistan i Uzbekistan (poza Turkmenistanem gdzie jest stosunkowo nieliczny, gdyż przeważa tam pośrednio- i długogłowość). Poza tym jego wpływy spotyka się w północnym Afganistanie, chińskim Sinkiangu, wśród ludności północnego Kaukazu turko-tatarskiego pochodzenia (Nogajowie, Karaczajowie, Bałkarzy). Jak też wśród Tatarów z Europy Środkowo-Wschodniej (Tatarzy Powołża, Krymu, rumuńskiej i bułgarskiej Dobrudży, Tatarzy polscy i litewscy).
W związku z ekspansją turecką dotarł też w nielicznych ilościach na Bliski Wschód, do Azji Mniejszej i do północnej Afryki.
Antropolodzy radzieccy umieszczali to co kierunek morfologiczno-porównawczy uważał za typ (HM) jako południową część rasy południowosyberyjskiej (głóny element ludów tureckich północnej Azji Centrlnlej) lub jako bardziej mongoloidalne elementy w typach pamiro-fergańskim i środkowoazjatyckiego międzyrzecza (południowa Azja Centralna).
Antropolodzy węgierscy z kolei wyróżniali w składzie populacji Węgier typ turański (turanid) i turanoidalny (turanoid) oraz ich różne formy mieszane (głównie z typem pamirskim), jako ślad wschodniego, stepowego pochodzenia Węgrów (być może kiedyś je opisze dokładniej).
W Polsce śladowe ilości da się zaobserwować zapewne głównie wśród polskich Tatarów.
Jedyny skład typologiczny jaki wykazał obecnośc tego typu, to przedwojenna próba 2045 meżczyzn z Warszawy i okolic [Krasnodębska, 1969]. W Warszawie było 0,3% typu HM, w powiecie warszawskim 0.2%, czyli kilka osób.
Dla porównania:
Tadżykistan (Pamir) - 11%
Mongolia (m) - 6% i dla (♀) 2.2% (doliczyłem do HM błędnie określony w tej serii typ HZ)
Kransodębska I., Struktura antropologiczna mężczyzn z Warszawy i okolic w okresie międzywojennym [w:] Materiały i Prace Antropologiczne, nr 77, 1969
Łuczak B., Charakterystyka antropologiczna ludności rumuńskiej z okolic Karpat południowych, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 56, 1974, s. 109-120
Michalska-Wichan J., Struktura antropologiczna ludności Mongolii [w:] Acta Universitatis Lodzensis. Folia Zoologica et Anthropologica, t. 4, 1986, s. 79-138
Michalski I., Remarks about the anthropological structure of Egypt, Publicatons of the joint arabic-polish anthropological expedition. Part II, 1964, s. 209-238
Michalski T. W., Studia nad strukturą antropologiczną krajów alpejskich, 1956
Orczykowska Z., Analiza antropologiczna Tadżyków z Pamiru [w:] Materiały i Prace Antropologiczne, nr. 46, 1959
Stolarczyk H., Charakterystyka typów antropologicznych Cyrenajki, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 44, 1971, s. 107-139
Stolarczyk H., Próba ujęcia struktury antropologicznej Cyrenajki, Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Matematyczne-Przyrodnicze. Seria II, zeszyt 40, 1970, s. 123-148
Zobacz też - podstawowe różnice między indywidualnymi typami rasowymi, a rasami geograficznymi
Objaśnienia do powyższych danych:
♂ - mężczyźni
♀ - kobiety
w nawiasach po średnich podane zakresy zmienności (min - max)
podtyp / frakcja armenoidalna Hm (około 75% H i 25% M) - twarz co najmniej średnio szeroka (♂ 84-x; k 82-x), nos wąski (x-69)
Przykład 1. Hauschild M.W., Wagenseil F., Anthropologische Untersuchungen an anatolischen Türken [w:] Zeitschrift für Morphologie und Anthropologie, Bd. 29, H. 2/3 (1931), s. 193-260
Typ turański (HM), frakcja armenoidalna - Bułgaria (Tatar z okolic Ruse, potomek Tatarów Krymskich osiedlonych tu w XIX wieku). Określony przez Henkeya jako typ pamiro-turanid.
Przykład 3. Henkey G.., Rusze-környéki tatárok embertani vizsgálata [w:] Anthropolgia Hungarica, XI, 1972, s. 137-164
Typ turański (HM), frakcja armenoidalna - Bułgaria (Tatarka z okolic Ruse, potomek Tatarów Krymskich osiedlonych tu w XIX wieku). Określony przez Henkeya jako typ turano-pamirid.
Przykład 4. Henkey G.., Rusze-környéki tatárok embertani vizsgálata [w:] Anthropolgia Hungarica, XI, 1972, s. 137-164
Typ turański (HM), frakcja armenoidalna - Bułgaria (Tatarka z okolic Ruse, potomek Tatarów Krymskich osiedlonych tu w XIX wieku). Określony przez Henkeya jako typ pamiro-turanid.
podtyp / frakcja pośrednia hm (około 50% H i 50% M) - twarz szeroka (♂ x-83; ♀ x-81), nos wąski (x-69)
Przykład 5. Henkey G., A Magyarsag es mas Karpat-Medencei nepek etnikai embertani vizsgalata, 2002
Typ turański (HM), frakcja pośrednia - Bułgaria (Tatar z okolic Ruse, potomek Tatarów Krymskich osiedlonych tu w XIX wieku). Określony przez Henkeya jako typ turanid. Bardzo dużewymiary szerokościowe głowy, twarzy i żuchwy.
Przykład 7. Henkey G.., Rusze-környéki tatárok embertani vizsgálata [w:] Anthropolgia Hungarica, XI, 1972, s. 137-164
Typ turański (HM), frakcja pośrednia - Bułgaria (Tatarka z okolic Ruse, potomek Tatarów Krymskich osiedlonych tu w XIX wieku). Określony przez Henkeya jako typ turanid.
podtyp / frakcja mongoloidalna hM (około 25% H i 75% M) - twarz różna, najczęściej szeroka; nos zawsze co najmniej średnio szeroki (70-x)
Przykład 7. Henkey G.., Rusze-környéki tatárok embertani vizsgálata [w:] Anthropolgia Hungarica, XI, 1972, s. 137-164
Typ turański (HM), frakcja mongoloidalna - Bułgaria (Tatar z okolic Ruse, potomek Tatarów Krymskich osiedlonych tu w XIX wieku). Określony przez Henkeya jako typ turanid + X. Bardzo dużewymiary szerokościowe głowy, twarzy i żuchwy.
Przykład 9. Henkey G., A Magyarsag es mas Karpat-Medencei nepek etnikai embertani vizsgalata, 2002
Typ turański (HM), frakcja mongoloidalna - Węgry. Określony przez Henkeya jako turanid.
Przykład 10. Michalski I., Remarks about the anthropological structure of Egypt, Publicatons of the joint arabic-polish anthropological expedition. Part II, pp. 209-238, 1964
Przykłady bez wymiarów ale średnie dla grup z których pochodzą pasują do charakterystyki tego typu i pochodzą z teoretycznego centrum występowania tego typu
Przykład 11. red. Abduleshivili M. G. [i inni], Contributions to the physical anthropology of Central Asia and Caucasus, 1968
![Przykład 2. red. Abduleshivili M. G. [i inni], Contributions to the physical anthropology of Central Asia and Caucasus, 1968 Typ turański (HM)](/images/typologia/michalski/hm-4940940.jpg)
