Antropologia
Fizyczna

Skład rasowy obliczany metodą połówkowania Michalskiego / Żejmo-Żejmisa

Co do autorstwa przypisuje się ją zarówno Michalskiemu jak i Żejmo-Żejmisowi. Bodajże opracowali ją w tym samym czasie niezależnie od siebie (1938) - tak będzie najbardziej sprawiedliwie:).

 W skrócie chodzi w niej o to, że skład typologiczny (określany metoda morfologiczno-porównawczą) danej populacji np.:

Daje po podzieleniu każdego typu mieszanego na pół  i dodaniu ewentualnie występujących w tej populacji "czystych" ras których oczywiście nie rozdzielamy, jego skład rasowy - wyjdzie z powyższego 40% elementu nordycznego (a), 17% laponoidalnego (l), 33% armenoidalnego (h) i 10% śródziemnomorskiego (e). Przy składzie rasowym używamy dla odróżnienia małych literek.

Żeby w prostej formie pokazać liczebności elementów rasowych używano poniższego zapisu:

skład rasowy: a > y > l > |h,e| > z  (elementy rasowe w nawiasie kwadratowym oznaczają że były mniej więcej równe liczebnością)

Warto się zastanowić czy w przypadku typów mieszanych mających różniące się wyraźnie frakcje (a jest ich większość), lepiej zamiast połówkować typy mieszane zawsze na pół, to dla ich frakcji skrajnych dokonywać ćwiartkowania (25% i 75%). Jedynie dla frakcji pośredniej np. ae mamy 50% elementu e i 50% elementu a. Zaś dla frakcji skrajnych Ae mamy 75% elementu a i dla aE tylko 25% elementu a. To oczywiście pewne przybliżenie ale pokazuje że dana frakcja skrajna ma fenotypowo więcej cech jednego elementu rasowego niż drugiego [korespondencja z doc. antropologii Racho Stoevem z IEMPAM - Bułgarska Akademia Nauk, Sekcja antropologii].

Główna różnica między składem typologicznym, a rasowym to uniezależnienie się od możliwej zmiany proporcji względem siebie poszczególnych typów w wyniku wykrzyżowania w następnym pokoleniu. Skład rasowy w takiej sytuacji nie ulegnie zmianie (chyba że nastąpi znaczący wpływ obcych populacji np. w wyniku migracji). Skład rasowy stanowi najlepszy dotychczas, uproszczony sposób charakteryzowania grupy z punktu widzenia wyrażenia jej fenotypowego zróżnicowania w kategoriach skrajnych zespołów cech.

Skład rasowy może być używany dla porównania ze sobą dwóch, lub więcej populacji. Charakteryzuje je pod kątem podobieństw i różnic (oczywiście w fenotypie). Można założyć że każda populacja da się opisać jako punkt w przestrzeni 17-wymiarowej i między nimi można liczyć odległości za pomocą stosunkowo prostego wzoru, przedstawionego poniżej [korespondencja z doc. antropologii Racho Stoevem z Bułgarskiej Akademii Nauk].

populacja A = 1

populacja B = 2

a, y, b... - odsetki typów elementarnych (ras) dla poszczególnych populacji

(a1-a2)² + (y1-y2)² + (b1-b2)² + (e1-e2)² + (k1-k2)² + ... = √wynik

Spierwiastkowany wynik to właśnie odległość geometryczna w przestrzeni 17-wymiarowej między dwiema populacjami. Oczywiście największą użyteczność ma to jeśli obliczymy odległość najpierw między populacjami A i B, a następnie A i C, A i D itd. Wtedy różnica w odległości wskazuje nam że np. populacja A i populacja C są bardziej do siebie podobne pod względem skłaów rasowych, niż populacje A i B czy A i D.

Pobierz arkusz z przykładowymi obliczeniami odległości międzypopulacyjnej na podstawie składów rasowych (dla wybranych populacji z Czarnej Afryki na podstawie prac kierunku morfologiczno-porównawczego)

W pierwotnej metodzie kierunku morfologiczno-porównawczego używano dla porównania ze sobą dwóch, lub więcej składów rasowych prostego uszeregowania najliczniejszych składników, w formie tak jak podano wcześniej:

skład 1: a > y > l > |h,e|

skład 2: a > l > |y,e| > h

Było to porównanie trochę "na oko" i nie uwzględniało złożoności całego składu uwzględniając jego wszystkie części składowe. Bowiem nie zawsze najliczniejsze elementy rasowe były najważniejsze w zróżnicowaniu między składami różnych populacji.

Szczególnie użyteczne jest wykorzystanie składów rasowych przy charakterystyce populacji złożonej z dwóch lub więcej odmian. Wtedy np. dla Etiopii [Stolarczyk 1969] wychodził skład rasowy mniej więcej pół na pół pomiędzy typy elementarne odmiany białej i czarnej, co zresztą zgodne jest z danymi genetycznymi i mówi nam dużo o strukturze i pochodzeniu tej ludności.

BIBLIOGRAFIA

1. korespondencja z doc. antropologii Racho Stoevem z IEMPAM - Bułgarska Akademia Nauk, Sekcja antropologii
   
2. Henzel T., Michalski I, Podstawy klasyfikacji człowieka w ujęciu Tadeusza Henzla i Ireneusza Michalskiego (oraz dyskusja do artykułu) [w:] Przegląd Antropologiczny, t. 21, z. 1-2, link
3. Kapica Z., Studia nad polskimi metodami antropostatystycznymi, 1965
4. Michalski I., Metoda morfologiczna w zastosowaniu do określenia taksonomicznego materiału ludzkiego (oraz dyskusja do artykułu) [w:] Przegląd Antropologiczny, t. XIX, Poznań 1953 link
5. Michalski I., STRUKTURA - ANTROPOLOGICZNA POLSKI W ŚWIETLE MATERIAŁÓW WOJSKOWEGO ZDJĘCIA ANTROPOLOGICZNEGO. The anthropological structure of Poland in light of the Polish War-Office's materials., 1949 link
6. Wierciński A.,Skład rasowy [w:] Mały Słownik Antropologiczny, 1976, s. 423-426
7. Wierciński A., ZASTOSOWANIA BADAŃ ANTROPOLOGICZNYCH W DZIEDZINIE ETNOGENEZY [w:] Archeologia Polski, t. 9, z. 1-2, 1964, s. 283-313 link