Antropologia
Fizyczna

Ukształtowanie powieki górnej (fałda powiekowa) oraz dolnej

Różne formy ukształtowania powieki górnej oka.

W powiece górnej możemy wyróżnić cześć tarsjalną (tarczka powiekowa czyli część tarczkową) - pokrywająca bezpośrednio gałkę oczną i położona powyżej niej cześć oczodołową (patrz przykład 3).

• Brak fałdy, rowek sulcus pomiędzy powieką, a skóra wyścielającą górną cześć oczodołu, tzw. powieka semicka (występuje często na Bliskim Wschodzie i wśród ludności stamtąd pochodzącej) - powstaje gdy przy małej ilości podściółki tłuszczowej oczodołowa cześć powieki mniej lub więcej silnie przylega do oczodołu, a wówczas pomiędzy nią, a tarczką powiekową zaznacza się rowek - sulcus
  

Bardzo często jednak część oczodołowa powieki w słabszym lub silniejszym stopniu zwisa i pokrywa tarczkę powiekową. Rowek pomiędzy nią, a tarczką powiekową nie jest widoczny, ewentualnie jest słabo zaznaczony, a na części tarsjalnej występuję fałda, która w zależności od jej grubości i stopnia napięcia skóry - co zależne jest od stopnia grubości podściółki tłuszczowej - określamy jako fałdę napiętą lub faldę wiotką.

• Fałda mniej lub więcej równoległa do całej krawędzi powieki
• fałda nawisająca na środkową część powieki (w różnym stopniu nasilenia) - po ang. median eyefold (
• fałda nawisająca na zewnętrzną część krawędzi powieki, gdy zakrywa zewnętrzny kąt oka określą się ją mianem fałdy nakątnej zewnętrznej - epicantus externus, występuję dość często u rasy nordycznej, stąd  określą się ja też jako fałdą nordyczną (
• niekiedy na silnie wykształconej fałdzie zakrywającej zewnętrzny kąt oka i przeszło połowę krawędzi powieki od strony zewnętrznej górnej zaznaczają się skośnie ustawione drobne fałdki. Spotyka się to często u Hotentotów z Afryki Południowej i dlatego nosi nazwę fałdy hotentockiej lub fałdy firankowej 
• bardzo silnie wykształcona fałda nawisająca na krawędź na całej jej długości i leżąc na rzęsach przekracza całkowicie lub prawie całkowicie górną krawędź bardzo wąskiej szpary ocznej zakrywając wewnętrzny kąt oka, to tzw. fałda mongolska 
• zaś jeśli fałda zakrywa wewnętrzny kąt oka bez nawisania na krawędź, występuje epicantus internus 
• u niektórych ras / typów krawędź powieki górnej przechodzić może w fałdkę stanowiącą jej przedłużenie poza kątem zewnętrznym lub wewnętrznym oka. W pierwszym przypadku nosi ona nazwę fałdy murzyńskiej ,w drugim fałdy indiańskiej. Przy tej ostatniej wewnętrzny kąt oka jest ostry, a przedłużona krawędź powieki górnej obejmuje go niekiedy sierpowato . Jak widać nie nawisa tu część oczodołowa, tylko przedłużona jest w bok sama część tarczkowa (tarsjalna). Dlatego fałda indiańska choć daje podobny efekt zasłonięcia wewnętrznego kąta oka, to jest czymś innym niż fałda mongolska.

Przykład 1. Pikuła K.S., rysunki stworzone na bazie opisu i istniejących przykładów tym dziale i udostępniony mi do użytku na stronie

Przykład 2. Mark K., Heapost L., Soome-ugri rahvaste fuusine antropoloogia, 2014

System ten w zakresie 0-3 dla fałdy powiekowej (w trzech konfiguracjach) i 1-3 mongolskiej był używany w antropologii sowieckiej.

Przykład 3. Dębiński Z.,Kozieł T., Niziałek Z., Antroposkopia kryminalistyczna. Podstawy rysopisu człowieka, 1994

powieka semicka: 1) z częścią tarczkową najszerszą w środkowej części, 2) z częścią tarczkową najszerszą w okolicy kąta przyśrodkowego szpary ocznej

Przykład 4. Dębiński Z.,Kozieł T., Niziałek Z., Antroposkopia kryminalistyczna. Podstawy rysopisu człowieka, 1994

fałda powiekowa

Przykład 5. Jasicki B., Panek S., Sikora P., Stołyhwo E., Zarys antropologii, 1962

• listewka przykrawężna - skośna listewka pomiędzy fałdą powieki, a krawędzią powieki,  przy wewnętrznym kącie oka (patrz przykłady 7 g oraz 3 E, 3 F)
• niekiedy obok fałdy przebiegającej mniej lub bardziej równolegle do krawędzi powieki górnej, pojawia się - częściowo przez nią przykryta ukośnie ku górze biegnąca drobna fałdka, czy też zmarszczka tzw. fałda powiekowa tarsjalna (patrz przykład 7 h)
  
• Poza podanymi powyżej fałdami i zmarszczkami obserwowanymi na powiece górnej, spotykamy niekiedy na powiece dolnej fałdę przykrywająca wewnętrzny kąt oka. Występuje ona zazwyczaj łącznie z fałdą mongolską na powiece górnej i tego rodzaju ukształtowanie fałd na powiece górnej i dolnej nazywamy podwójną fałdą mongolską (patrz przykład 7 d)

Przykład 6. Jasicki B., Panek S., Sikora P., Stołyhwo E., Zarys antropologii, 1962

Przykład 7. Malinowski A., Antropologia, 1985

Przykład 8. Malinowski A., Bożiłow W., Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy, 1997

Przykład 9. Martin R., Saller K., Lehrbuch der Anthropologie in systematischer Darstellung mit besonderer Berücksichtigung der anthropologischen Methoden. Bd. 3., 1962

Przykład 10. Dębiński Z.,Kozieł T., Niziałek Z., Antroposkopia kryminalistyczna. Podstawy rysopisu człowieka, 1994

Powieka dolna może być normalna, zgrubiała i obwisła.

1. Powieka dolna normalna ma łagodnie łączące się cześć tarczkową i oczodołową, w związku z czym cześć tarczkowa jest słabo uwypuklona.
2. Powieka dolna zgrubiała ma mięsistą cześć tarczkową, uwypukloną i silnie oddzieloną.
3. Powieka obwisłą, zwaną "workowatą", charakteryzuje się silnie pofałdowaną i uwypukloną częścią oczodołową. Zdarza się szczególnie często przy wysokich oczodołach np. w typie armenoidalnym czy orientalnym.

 Skale stopnia ukształtowania fałdy powiekowej wg Michalskiego:

Są dwie skale - jedna opracowana na materiale mongolskim Michalskiej-Wichan i druga na materiałach polskich Kapicy. Przy opisach typów odmiany żółtej i mieszanych będę używał skali Michalskiej -Wichan, ale drugą podaję na wszelki wypadek. Obie częściowo opracowane na podstawie analogi (brak było niektórych stopni podanych) z innymi skalami somatoskopijnymi Michalskiego.

Skala wg Michalskiej- Wichan:

• 2-10    brak lub niemal brak fałdy mongolskiej
• 12-20  wybitnie słaba fałda mongolska
• 22-28  bardzo słaba fałda mongolska
• 30-34  słaba fałda mongolska
• 36-40  dość słaba fałda mongolska
• 42-50  niezbyt słaba fałda mongolska
• 52-62  niezbyt silna fałda mongolska
• 64-72  dość silna fałda mongolska
• 74-78  silna fałda mongolska
• 80-86  bardzo silna fałda mongolska
• 88-94  wybitnie silna fałda mongolska
• 96-100 uderzająco silna fałda mongolska

Skala wg Kapicy:

• fałda bardzo słaba: 4-28
• fałda słaba: 32-40
• fałda umiarkowana: 44-60
• fałda silna: 64-76
• fałda bardzo silna: 80-100

Podział szczegółowy:

• 4 - powieka semicka (brak fałdy powiekowej w jakimkolwiek stopniu)
• 8 - fałda powiekowa  bardzo słaba
• 12 - fałda powiekowa zewnetrzna słaba
• 16 - fałda powiekowa dość słaba
• 20 - fałda powiekowa słaba
• 24 - fałda powiekowa dość słaba
• 28 - fałda powiekowa zewnętrzna średnia
• 32 - fałda powiekowa średnia
• 36 - fałda powiekowa umiarkowana
• 40 - fałda zewnętrzna silna
• 44- fałda powiekowa silna
• 48 - fałda powiekowa bardzo silna
• 52 - fałda hotentocka słaba
• 56 - fałda hotentocka średnia
• 60 - fałda hotentocka silna
• 64 - ślad fałdy mongolskiej
• 68 - fałda hotentocka bardzo silna?
• 72 - fałda mongolska bardzo słaba
• 76 - fałda mongolska dość słaba
• 80 - fałda mongolska średnia
• 84 - fałda mongolska dość silna
• 88 - fałda mongolska silna
• 92 - fałda mongolska bardzo silna
• 96 - fałda mongolska wybitnie silna
• 100 - fałda mongolska uderzajaco silna

Na podstawie:

1. Jasicki B., Panek S., Sikora P., Stołyhwo E., Zarys antropologii, 1962
2. Kapica Z., Studia nad zmiennością wybranych właściowości taksonomiczno-antropometrycznych w kategoriach wieku dojrzałego [w:] Acta Universitatis Lodziensis, Folia Zoologica et Anthropologica, 1, 1981, s. 3-15
3. Malinowski A., Bożiłow W., Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy, 1997
4. Michalska-Wichan J., Struktura antropologiczna ludności Mongolii [w:] Acta Universitatis Lodziensis, Folia Zoologica et Anthropologica, 4, 1986, s. 79-138