Antropologia
Fizyczna

Wskaźniki prognatyzmu

 Wskaźnik prognatyzmu - stopnia nachylenia górnej twarzy (dla czaszki). Wystawanie kości twarzy ku przodowi, cecha widoczna przy oglądaniu z profilu.

Prognatyzm można oblliczyć zarówno z kątów i wymiarów czaszki, jak i określić jako cechę opisową (zobacz więcej tutaj).

 Przykład 1. Encyklopedia Gutenberga

Prognatyzm szczęki i żuchwy u Aborygena (b), w porównaniu do Europejczyka (a)

Przykład 2. Mydlarski J., Rasa [w:] red. Czekanowski J., Człowiek, jego rasy i życie, 1939

Przykład kątów twarzowych, dodatkowo jest widoczny prognatyzm alweolarny górnej szczęki w części zębodołowej

• [n-pr] nachylony do płaszczyzny franfurckiej (PHF) - kąt (M72) określa stopień całkowitego prognatyzmu (patrz definicja wyżej)
• [ns-pr] nachylony do płaszczyny frankfurckiej (PHF) - kąt (M74) określa stopień prognatyzmu alweolarnego
• [n-ns] nachylony do płaszczyzny frankfurckiej (PHF) - kąt (M73) określa stopień spłaszczenia środkowej części twarzy

Profil pionowy twarzy całkowity (kąt twarzowy całkowity nr 72 w systemie Martina)

Wystawanie kości twarzy ku przodowi, cecha widoczna przy oglądaniu z profilu. Miarą stopnia prognatyzmu jest tzw. kąt twarzowy czyli nachylenie linii nasion-prosthion [n-pr] łączącej nasadę nosa z punktem lezącym na krawędzi szczęki górnej, między nasadami środkowych siekaczy do płaszczyzny frankfurckiej PHF (linii przechodzącej przez dolną krawędź oczodołu i górny brzeg zewnętrznego otworu usznego). Im mniejsza wartość tego kąta, tym silniejszy prognatyzm.

Stopień nachylenia odcinka [n-pr] do płaszczyzny frankfurckiej (PHF) według R. Martina. Patrz przyklad nr 2.

 Podział zakresów kąta twarzowego według V.P. Alekseeva

• bardzo mały 76º - 80º
• mały (prognatyzm) 81º - 83º
• średni (mezognatyzm) 84º - 86º
• duży (ortognatyzm) 87º - 89º
• bardzo duży 90º -94º

Profil pionowy środkowej części twarzy (kąt twarzowy środkowy nr 73 według R,Martina)

Spłaszczenie środkowej (nosowej) części twarzy w części między nasadą, a podstawą nosa [n-ns].

Stopień nachylenia odcinka [n-ns]  do płaszczyzny frankfurckiej (PHF). Patrz przyklad nr 2.

 Podział zakresów kąta środkowej części twarzy według V.P. Alekseeva

• bardzo mały 73º - 77º
• mały (prognatyzm) 78º - 80º
• średni (mezognatyzm) 81º - 83º
• duży (ortognatyzm) 84º - 86º
• bardzo duży 87º -91º

Profil pionowy twarzy zębodołowy (alweolarny)

Najpopularniejszy rodzajem prognatyzmu jest zaś prognatyzm zębodołowy (alweolarny)  gdy wysunięte do przodu jest tylko odcinek od podstawy nosa do krawędzi szczęki górnej [ns-pr], a nie cała twarz. Spotyka się go oprócz odmiany czarnej również u niektórych ras / typów odmiany żółtej, mimo że środkowa część twarzy (łącznie z nosem) jest bardzo płaska.

Stopień nachylenia odcinka [ns-pr] do płaszczyzny frankfurckiej (PHF). Patrz przyklad nr 2.

 Podział zakresów kąta alweolarnego według V.P. Alekseeva

• bardzo mały 53º - 63º
• mały  64º - 69º
• średni  70º - 76º
• duży  77º - 82º
• bardzo duży 83º -93º

Ogólnie u odmiany białej przeważa ortognatyzm (czyli przeciwieństwo prognatyzmu). Znacznie rzadszy jest mezo-ortognatyzm (wg Michalskiego spotykany u rasy berberyjskiej, kromanionoidalnej i ajnuidalnej) lub słaby prognatyzm / mezognatyzm alweolarny (z reguły u typów mieszanych z odmianą żółtą).

Prognatyzm polegający tylko na wysunięciu do przodu żuchwy (mandibular prognathism)  z reguły jest cechą patologiczną związaną z nieprawidłowym rozwojem żuchwy, a nie wariantem normy u ludzi. Również niekiedy prognatyzm alweolarny jest nie cechą rasową, a patologiczną zwiążaną z nieprawidłowym rozwojem zgryzu.

Wskaźnik szczękowy lub Flowera lub gnathic index

Można też obliczyć stopień prognatyzmu dzieląc odcinek [ba-pr lub M40] przez [n-ba lub M5] i mnożąc wynik przez 100.

Podział jest następujący:

• x - 97.9      profil ortognatyczny
• 98 - 102.9  profil mezognatyczny
• 103 - x      profil prognatyczny

Przykład 3. Malinowski A., Bożiłow W., Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy, 1997

Przykład 4. Mailinowski A., Wolański N., Metody badań bilogiii człowieka. wybór metod antropologicznych, 1988

Przykłady pomiarów kątowych twarzy w odniesieniu do pionu, a nie płaszczyzny frankfurckiej (PHF).

• twarzy górnej
• twarzy morfologicznej
• nosa
• górnej wargi (szczękowy)

Genetyczne uwarunkowania:

http://www.angle.org/doi/full/10.2319/091713-680.1

Na podstawie:

1. Alekseev V.P., Debets G.F., Kraniometriya. Metodika antropologicheskikh issledovaniy, 1964
2. Bielicki T., Hasło: prognatyzm [w:] Mały Słownik Antropologiczny, 1976
3. Malinowski A., Bożiłow W., Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy, 1997
4. Modrzewska K., Dierżykraj - Rogalski T., Zarys antropologii dla medyków, 1955
5. Mydlarski J., Rasa [w:] red. Czekanowski J., Człowiek, jego rasy i życie, 1939
6. Vallois H. V., Anthropometric Techniques [w:] Current Anthropology, Vol. 6, No. 2 (Apr., 1965), pp. 127-143